Spáð í spilin – vinstri sveifla?

Jæja. Tvær vikur í kosningar.

Það virðist vera mikil hreyfing á fylgi flokkanna, með óvissunni sem því fylgir. Það ríkir líka töluverð bjartsýni á vinstri væng stjórnmálanna. Þar er gjarnan talað um „vinstri sveiflu“. Meira að segja Bjarni og félagar eru farnir að veifa vinstri-grýlunni.

Vissulega hefur VG mælst með metfylgi, og Samfylkingin hefur um það bil tvöfaldað fylgið sitt. Ég deili þó ekki bjartsýni vinstri meðbræðra minna. Ég held að hreyfingarnar séu aðeins á yfirborðinu, en í grunninum er ekkert að breytast: þvert á móti stefnir í stórsigur hægrisins. Og þessa kosningaspá mína byggi ég á tvennu: annars vegar á skoðanakönnunum og hins vegar á efnahagsástandinu.

 

Byrjum á efnahagsástandinu. Tveir snjallir bandarískir stjórnmálafræðingar, Christopher Achen og Larry Bartels að nafni, hafa leikið sér að því að rannsaka áhrif efnahagsástandsins á niðurstöðum forsetakosninga þar vestra. Þeir vildu komast að því hvaða þættir höfðu mest áhrif á niðurstöður kosninga: voru það stefnumál frambjóðenda, hugmyndafræði flokkana sem stóðu að baki þeirra, eða persónuleg einkenni frambjóðendanna sjálfra?

Það var ekkert af þessu. Ekki það, að ekkert af þessu hafi skipt máli, en það var ekki aðalatriðið. Aðalatriðið var efnahagsástandið. Eða, til að vera nákvæmari, hvernig tekjur heimilanna höfðu þróast síðustu sex mánuðina fyrir kosningar. Niðurstöður spekinganna tvo sýndu það, að þegar ráðstöfunartekjur heimilanna höfðu lækkað rétt fyrir kosningar voru sitjandi valdhafar refsaðir í kosningum, en þegar það ríkti góðæri og ráðstöfunartekjur höfðu hækkað  voru sitjandi valdhafar verðlaunaðir með kosningasigri. Það gilti þá einu hvort um var að ræða Demókratar eða Repúblikanar. Þetta sýnir grafið hér að neðan:

Lárétta ásin sýnir vöxtur eða samdráttur ráðstöfunartekna síðustu sex mánuði fyrir kosningar (frá -3% til +4%). Lóðrétta ásin sýnir mismuninn á fylgi sitjandi stjórnvalda annars vegar og stjórnarandstöðu hins vegar, í öllum forsetakosningum síðan 1952. Niðurstaðan er skýr: í öllum tilfellum nema einum tapaði sitjandi forseti þegar tekjur höfðu lækkað, en vann þegar tekjur höfðu hækkað. Meðal stærstu sigranna voru kosningasigur Nixons árið 1972 (60,7%) og Reagans árið 1984 (58,8%), en í aðdraganda þeirra höfðu tekjur heimilanna hækkað um rúmlega 2,5%. Meðal stærstu ósigra voru tap G.W. Bush árið 1992 (37,4%) og tap Jimmys Carters (41%) árið 1980, en þá hafði kaupmáttur dregist saman um 1% til 1,5%.

Svona virkar lýðræðið: þegar okkur líður illa þá spörkum við í hundinn. Þegar okkur líður vel þá klöppum við hann á bakið. Það gildir þá einu hvernig hundurinn hefur verið að haga sér, eða hvort hann beri almennt ábyrgð á líðan okkar.

Nú, en aftur til Íslands. Á sex mánaða tímabili fyrir síðustu kosningar (2016) hafði launavísitalan hækkað um 6,4%. Sjálfstæðisflokkurinn fékk þá 29% atkvæða í kosningum, sem var 2,3% meira fylgi en hann fékk í kosningunum 2013, og það þrátt fyrir Panama-hneykslið. Nú er staðan hins vegar sú, að launavísitalan hefur hækkað um 10% á síðustu sex mánuðum.

Ég læt ykkur um að botna vísuna.

Það er nefnilega ekki tilviljun að Bjarni sé sífellt að hamra á „stöðugleika“ og fordæmalausa kaupmáttaraukningu síðustu ára. Hann veit sem er, að sú kaupmáttaraukning er trygging hans fyrir áframhaldandi stjórnarsetu, svo lengi sem honum tekst að halda kúlinu í gegnum þau endalausu hneykslismál sem á honum dynja.

Ég nefndi síðan skoðanakannanir. Við fyrstu sýn kann að virðast sem fylgið sé á flakki og mikil óvissa framundan. Það er hins vegar bara tálsýn sem stafar af þeim fjölda flokka sem eru í framboði. Það hefur komið fram í nýlegum rannsóknum að fylgið helst að mestu leyti innan vinstri og hægri blokkanna þótt það kunni að flakka á milli mismunandi flokka innan blokkanna. Í því ljósi er mjög gagnlegt að skoða fylgi vinstri og hægri blokkanna og bera hann saman við fylgið fyrir kosningar í fyrra. Til þess nota ég fylgismælingar MMR.

Tveimum vikum fyrir kosningar í fyrra skiptist fylgið þannig: vinstri blokkin (V+S+P+A) mældist með 51,3% fylgi en hægri blokkin (B+D+F+C) mældist með 42%. Þrátt fyrir þetta nánast 10% forskot vinstrisins snérist staðan í andhverfu sína í kosningum: hægri blokkin endaði með 54,5% en vinstri blokkin eingöngu 43,3%. Skoðanakannanir höfðu stórlega vanmetið fylgi hægri flokkanna, sérstaklega Sjálfstæðisflokksins.

En lítum nú á núverandi könnunum (MMR 10.11.2017): vinstri flokkarnir mælast með 49,5% en hægri flokkarnir (nú B+M+D+F+C) með 48,7%. Vinstri flokkarnir hafa lækkað í fylgi miðað við sama tímann í fyrra og mælast ekki lengur með forskotið sem þeir höfðu þá. Og ef við gefum okkur að fylgi hægri flokkanna sé vanmetið eins og í fyrra, gæti vel farið svo að hægri blokkin endi með um 60% atkvæða.

Það þýðir vissulega ekki að það verði auðvelt að mynda hægri stjórn. Það verður kannski erfitt fyrir framsóknarflokkana tvo að vinna saman, og ef Viðreisnarmenn lifa kosningarnar af er ekki víst að þeir treysti sér í slíkan félagsskap, en ég trúi ekki annað en að það takist á endanum.

Bjarni verður áfram forsætisráðherra, Sigmundur Davíð fær sína uppreist æru og lukkuriddararnir í Flokki Fólksins verða látnir fljóta með.

Þið lásuð það fyrst hér.