Það er stórt orð, meistaraverk, en hér er það sannarlega verðskuldað

Sem fyrr eru gróteskar lýsingar fyrirferðamiklar – líkaminn og starfsemi hans og margvíslegir vessar – það er geysimikið sprænt í bókinni og hvarflar að manni að þegar höfundur viti ekki alveg hvað hann ætli að gera næst sendi hann menn út að pissa meðan hann hugsar sig um … Gróteskan gegnir hér hlutverki; við fáum hér Íslandssöguna svo að segja í nefið með öllum sínum fjölbreytilegu fýlum. En um leið getur höfundurinn vippað sér úr gróteskunni og í tragedíu af áreynsluleysi og þaðan farið með frásögnina yfir í fínlega kómedíu. Hér er komin stóra Síldarsagan sem Halldór skrifaði eiginlega aldrei – því Guðsgjafarþula er ekki slík bók, þó dásamleg sé – og þó að fyrirmyndin sé augljóslega Siglufjörður sá ég mitt fólk líka í þessari sögu – móðurfólkið mitt á Seyðisfirði, þar sem Nossararnir létu líka mjög að sér kveða, og fá nú síðbúnar þakkir í íslensku skáldverki. Loksins. Og íslenska Meinlokan fær hér ógleymanlegar senur þegar lýst er hatrammri andstöðu manna við síldveiðarnar og krónuhagkerfið og þrákelknislega tryggð við hinar fáránlegu hákarlaveiðar. Minnir á gjaldmiðilsumræðu okkar daga.

Það er mikið mannlíf á síðum bókarinnar. Eiginlega varð mér hugsað til Hamsuns og einhverra bóka eftir hann um tilurð svona plássa, eins og hér er lýst, og ég man ekki lengur hvað heita. Hér er persónugalleríið fjölbreytt og öllum helstu týpum til skila haldið en um leið verða þessir einstaklingar sérstakir og sérstæðir, hver með sín einkenni og örlög. Frásögn og fólk, stíll og framvinda – allt er hér gert af áreynsluleysi, sköpunargleði og næmi – og ást. Aldrei hefur Hallgrímur elskað persónur sínar heitar en hér í þessari bók, og kannski ræður það úrslitum um að honum hefur auðnast að skrifa meistaraverk, sem ég kvaddi með mildum trega hér á einhverju hótelherbergi einhvers staðar í útlöndum, og get ekki beðið eftir næstu fimmhundruð síðum í þessari miklu frásögn.

Guðmundur Andri Thorsson