Fyrirtækin fá rjómann, við þökkum fyrir undanrennuna

Eftir Pétur Húna Björnsson

Kannski – bara kannski – mun ríkjandi ástand opinbera fyrir okkur öllum hve sturlað margt það sem teljast má viðtekinn sannleikur í samfélagi okkar er í raun. 

Nærtækt dæmi er það að til sé eitthvað sem kallast hallarekstur Landspítalans. 

Ég get ekki séð þetta öðruvísi en svo að við stöndum frammi fyrir því verkefni sem samfélag að reka almennilegan spítala – eða ekki. Ef við viljum það ekki þá á bara að segja það hreint út frekar en að kæfa spítalann með einhverjum uppdiktuðum fjárhagsskorðum sem spítalinn verður að halda sig innan.

Spítali er nokkuð sem þarf að vera til og hann þarf að vera í stakk búinn til þess að takast á við þau heilbrigðisvandamál sem upp koma. Lengra nær það ekki, og alls ekki styttra.

Það er ekki íþyngjandi á neinn hátt fyrir samfélagið að til sé nægt magn af öndunarvélum, sóttvarnarbúningum, sprautunálum eða lyfjum. Heldur einhver í alvöru að stjórnendur spítalans gætu mögulega misst stjórn á sér og pantað sárabindi og plástra fyrir milljarða ef ekki er haldið rækilega aftur af þeim?

Einhverjir virðist halda það og að með því að fjársvelta spítalann fáist einhvernveginn betri rekstur sem kostar minna. Hver sá sem heldur það lifir í þeirri blekkingu að spítali (eða ríkisrekstur almennt) sé eins og dekkjaverkstæði eða ísbúð, og ætti sá hinn sami umsvifalaust að láta skima sig fyrir siðblindu.

Gjörsamlega sturluð og viðbjóðsleg hugtök eins og „kostnaðarvitund sjúklinga“ – sem ku eiga að fá fólk til þess að vilja ekki láta lækna sig of dýrt – eiga ekki að vera til því þau eru mannfjandsamleg. Leggur einhver að jöfnu að láta framkvæma á sér aðgerð til lækningar og að kaupa vetrardekk? Hversu þungt haldið þið að kostnaðarvitundin hafi vegið hjá þeim sjúklingum sem hafa þurft að leggjast inn á gjörgæslu undanfarið? 

Landspítalinn ber ekki ábyrgð á því að ekki hefur verið samið við hinar líknandi stéttir því spítalinn semur ekki um launakjör við starfsfólk sitt. Það er verkefni samninganefndar ríkisins að gera samninga við stéttarfélög þeirra, og samninganefndin starfar 100% umboði fjármálaráðherra. Því var fullkomlega óþarft að birta mynd af fomanni samninganefndarinar í fréttunum í gær, því hann semur ekki um annað en það sem Bjarni Benediktsson leyfir.

Við höfum horft uppá það að björgunarpakkar hafa verið útbúnir fyrir atvinnulífið og við höfum séð viðbrögð SA og Viðskiptaráðs við þeim pökkum. Í pakkanum eru afslættir og ívilnanir fyrir fyrirtækin og fjáraustur í bankana til að lána fyrirtæknum ódýra peninga með litlum skilyrðum, en þó eftir geðþótta bankanna. Í framhaldinu hafa þessi samtök lagt það til að betra væri til dæmis að fá skattpeningana gefins frekar en að láni og að eðlilegt sé að launþegar ættu með einhverjum hætti að taka þátt í því að fjármagna rekstur fyrirtækjanna.

Á þeim bæ er því tekið sem gefnum hlut að fólkið á gólfinu eigi að vera við hungurmörk, og helst undir þeim, en fyrirtækjastjórnendur eigi fullan rétt á að éta gull og fá allar sínar skuldir afskrifaðar með reglubundnu millibili.

Það sem við höfum EKKI séð er nokkur vilji stjórnvalda til þess að beita sér fyrir almenning. Þegar bandormurinn var kynntur átti ég hálft í hvoru von á því að sjá einhverjar beinar aðgerðir fyrir almenning, eins og frystingu húsnæðislána og húsaleigugreiðslna eins og gert hefur verið í sumum nágrannalöndum, en því var ekki að heilsa. Einhverjir barnabótaaukar og svona, en ekkert stórt sem raunverulega léttir á almenningi í bili. 

Aldrei virðist hafa hvarflað að neinum að hugsanlega væri hægt að sleppa því að hafa banka og atvinnurekendur sem milliliði til þess að koma peningum til fólksins.

Ég held ég geti fullyrt að allur almenningur hefur um nóg annað að hugsa í bili en að vinna. Þó þorri almennings fái borgað fyrir að vera tannhjól í vítisvél kapítalismans er fólkið sjálft töluvert meira og merkilegra en það og gegnir fleiri og mikilvægari hlutverkum í lífinu.

Það að stjórnvöld sjái enga leið til þess að létta undir með almenningi aðra en að moka peningum í auðvaldið, sem fleytir auðvitað af því rjómann og skilar almenningi undanrennunni, segir okkur að kapítalisminn er orðinn eins og náttúrulögmál, frekar en frekar það lélega mannanna verk sem hann er, og að samfélagsgerð okkar er rotin inn að beini.

––––––––

Höfundur er fræðimaður og listamaður.