Jarðarber í snjónum

Eftir Eirík Guðmundsson

Ágætu hlustendur, gleðilegt ár, allt árið um kring, gleðilegt þetta og gleðilegt hitt, takk fyrir gamla árið, takk fyrir nýja árið, fyrirfram, það er varla byrjað; best er að búa yfir hvorki of mikilli sorg né gleði, ég vona að þið hafið lært það á gamla árinu, sem rauk út í buskann á gamlársdag, hvarf, gufaði upp, eins og það hefði aldrei verið til, en skildi eftir jarðarber í snjónum; – það rauk út í ófærðina, þar sem við höfum nú hrúgað, ekki aðeins öllum okkar snjó, öllum okkar vindi, höfuðáttunum fjórum, öllu okkar roki, heldur líka öllum okkar helstu kenndum.

Baltasar er þarna í skaflinum fyrir norðan eða austan að moka okkur upp, nú eða grafa okkur endanlega í fönn. Við verðum loksins fræg fyrir snjóinn, dálítið hæga framvindu, en þó aðallega snjóinn. En gleðilegt ár, gamla árið hvarf, og var fegið að hverfa, og skildi eftir jarðarber í snjónum, það skildi eftir sig flugelda á himnum, og jarðarber í snjónum. Síðan hlupum við öll út í ófærðina, stálum líki og grófum það í snjóinn og skildum eftir jarðarber í snjónum. „Ef þú myndir spyrja mig hvar ég hefði verið myndi ég neyðast til að segja: „Það koma tímar.“ „Hví svo margir staðir, hvers vegna límist einn dagur við annan?“ – „Þeir tímar koma að ég þreytist á fótum mínum og fingurnöglum og hári mínum og skugga.“

Árið hvarf og aldrei það kemur til baka en endurminningin merlar æ í mánasilfri hvað sem var. Áramót, og taflmaðurinn á borðinu ákvað að bregða sér af borðinu, kannski ekki beinustu leið ofan í boxið, þar sem hinir hvítu mennirnir hvíla, hinir föllnu, heldur sér maður hann fyrir sér, dokandi á hliðarlínunni, örlítið hikandi, en þess albúinn að rjúka aftur óboðinn inn á borðið ef óvissustigið rýkur upp úr öllu valdi, og það lítur út fyrir að atburðarrásin sé í þann veginn að fara úr böndunum, svörtu mennirnir orðnir allt of fjölmennir, jafnvel hvínandi mát í uppsiglingu. Ef einhver slík atburðarrás fer af stað munu þúsund ára gömul lögmál skáklistarinnar víkja, líkt og fyrir töfra, og hrókurinn, sem tvístigið hefur á hliðarlínunni dágóða stund, rjúka inn á borðið á nýjan leik, og taka sér stöðu, það verður eftir þeirri stöðu tekið, en þjóðin mun muldra niður í barm sér: Þarna hefði verið betra að hróka stutt. Eftir þetta getur þjóðin ekki hugsað heila hugsun, varnir hennar eru að hruni komnar, og hún tapar snarlega.

Þannig er staðan nú um áramót, ágætu hlustendur, gleðilegt ár, árið hvarf inn í ófærðina, fann lík, gróf það niður, og skildi eftir jarðarber í snjónum. Allt er eins og best verður á kosið. Nú stefnir allt í það að minnsta kosti 159 manns muni bjóða sig fram til forseta, eða voru það kannski 1599, nú eða 15999, og Ástþór Magnússon er farinn að líkja sér við Abraham Lincoln strax á fyrsta degi, djarfur leikur en ekki sérlega góður. Nei öll þjóðin eins og hún leggur sig er og verður í framboði. Gárungarnir eru þegar farnir að gantast með þá sem hafa verið nefndir: Ætlar Þorgrímur Þráinsson að spila viðstöðulausan á Bessastöðum, koma upp marki beint fyrir utan kirkjuna eða jafnvel sjálfa Þrælakistuna og þrusa viðstöðulaust í það mark? Verður hann kannski farinn að mjólka eins og verðlaunakýr fyrir næstu jól eða um mitt Evrópumót í knattspyrnu? Mun Katrín Jakobsdóttir liggja í glæpasögum, og kannski skrifa eina slíka, mögulega undir dulnefni? Mun Andri Snær Magnason finna fleiri líkingar þar sem Legókubbar koma við sögu? Mun Ólafur Jóhann Ólafsson skrifa skáldsögu með fjaðurstaf pápa síns á bréfsefni forsetaembættisins? Mun Stefán Jón Hafstein opna aftur fyrir þjóðarsálina á virkum dögum en Meinhornið á fimmtudögum? Munu línurnar bókstaflega glóa, Rás 2 þarmeð endurheimta forna frægð, og Stefán segja hlustendum að fara til helvítis eins og í gamla daga?

Nú eru góð ráð dýr. Allir liggja undir grun og sumir undir feldi. Jafnvel brjálaði vísindamaðurinn Kári Stefánsson liggur undir grun, en allir búnir að gleyma Jóni Gnarr í bili að minnsta kosti, þar fer reyndar maður sem getur verið fljótur að trekkja sig upp, safna liði og er raunar til alls vís. Tunglið liggur undir grun, og jarðarberin í snjónum. Nei, nýr forseti má ekkert minna á tunglið, hann verður að vera jafn fjarlægur og Vetrarbrautin, distant as the Milky way; hann þarf að vera þannig úr garði gerður að við getum fórnað honum snarlega ef okkur líkar ekki við hann, og það án allrar eftirsjár, án allrar mögulegrar eftirsjár. Forsetinn þarf að vera neutral. Ósýnilegur. Svo við getum skipt honum út, í einum hvínandi hvelli, og án allrar eftirsjár. Best væri ef við tækjum varla eftir honum nema á jólum og stórhátíðum, og þá eins og hverju öðru jarðarberi í snjónum. Því sem við skiljum eftir þegar einu ári er að ljúka og annað að taka við og það gerist þrátt fyrir allt hljóðlega, eins og þegar skip sekkur.

Ég halla mér aftur, ég líki mér við Abraham Lincoln, Baltasar Kormák og jarðarber í snjónum. En ég gef ekki kost á mér í forsetaembættið. Ég held að maður þurfi að vera hálf geggjaður til að vilja vera forseti á Íslandi. Það er varla nokkurt líf að vera forseti á Íslandi. Þá er strax skárra að vera leikari og leika til skiptis Edit Piaf og Njál á Bergþolshvoli. Eða Nóru og Hallgerði Langbrók. Eða afgreiða í bakaríi. Eða tala í útvarp. Nú eða leita að jarðarberjum í snjónum, alveg frjáls, allt árið um kring.

En ágætu hlustendur, árið hvarf, það rauk út í buskann, út í ófærðina, og skildi ekkert eftir nema eitt jarðarber í snjónum. Það gerðist hljóðlega, eins og þegar skip sekkur, við reyndum að kæfa þögnina með hávaða. Hávaðinn varð eftir á næturhimninum en jörðin var þögul. Hví límist einn dagur við annan? „Ef þú myndir spyrja mig hvar ég hefði verið myndi ég neyðast til að segja: Það koma tímar.“

Kæru hlustendur, gleðilegt nýtt ár!

Eiríkur Guðmundsson, Víðsjá, 5. janúar 2016