Íslenzk iðragreining: Fóörn virka betur
Leiðari – Karl Th. Birgisson skrifar
Við spáum því að íslenzka krónan komi til með að styrkjast í sumar.
Þetta skrifaði greiningardeild Íslandsbanka um miðjan maí.
Greiningardeild Arionbanka var þó líklega undir áhrifum Mörtu smörtu þegar hún birti tveimur vikum síðar grein með fyrirsögninni: „Fimm ástæður fyrir því að krónan er of sterk.“
Svipað og Tíu aðferðir til að standa sig betur í rúminu eða Átta leiðir til þess að losna við fimmtán kíló á þremur dögum.
En verum ekki léttúðug.
Hjá Arionbanka þótti fólki krónan semsagt orðin of sterk, en bætti samt við: „Er krónan þá að fara að veikjast? Nei líklega ekki mikið á næstunni, þvert á móti teljum við að til skemmri tíma sé hægfara styrking líklegri.“
Þessar tvær ívitnuðu greinar eiga það sameiginlegt að algengasta orðið í þeim er ´líklegt´ og báðar spáðu þær styrkingu krónunnar.
En verum líka sanngjörn. Í sumar var hámark ferðamannatímans og þess vegna alveg einboðið að krónan myndi styrkjast vegna innflæðis alvörugjaldmiðla.
Það mátti líka heyra á talsmönnum útgerðar og ferðamennsku, sem kórgrétu sem aldrei fyrr og sögðust um það bil að vera að fara á hausinn.
Benedikt Jóhannesson fjármálaráðherra boðaði hækkaðan virðisaukaskatt á ferðaþjónustu, þar sem eitt helzta markmiðið var að lækka gengi krónunnar.
Við erum ekkert að skálda þetta – sjálfur fjármálaráðherrann vill nota skattkerfið til að stýra gengi gjaldmiðilsins.
Þetta var í byrjun sumars þegar gengi krónunnar gagnvart evru var um það bil 110.
Síðan eru sirka tíu vikur. Hér hefur verið metfjöldi ferðamanna og krónulækkunarskattahækkanir fjármálaráðherrans eru hvergi sjáanlegar. Kannske blessunarlega.
Gengi krónu mót evru er núna nefnilega um 128, sem er 16 prósent lækkun á rúmlega tveimur mánuðum.
Sextán prósent gengislækkun á tveimur mánuðum er býsna hraustlega gert hjá einum gjaldmiðli.
En hvurnig má nú slíkt og þvíumlíkt vera, þvert á spár hinna hálærðu greiningardeilda? Hvers vegna féll krónan svo hratt, þrátt fyrir hagstæðar ytri aðstæður?
Herðubreið veit það vitaskuld ekki, en minnir vinsamlega á að gengisfall krónunnar jafngildir alltaf og undantekningalaust launalækkun hjá öllum almenningi.
Greiningardeild Landsbankans virðist hins vegar hafa uppgötvað ný sannindi fyrir aðeins hálfum mánuði, þegar þetta var skrifað:
„Mun fleiri þátttakendur eru nú á markaðnum og væntingar markaðsaðila varðandi gengisþróun í framtíð hafa einnig meiri áhrif á gengi krónu í dag. Því má segja að fleiri þættir en einungis komur ferðamanna til landsins hreyfi við gengi krónunnar.“
„Væntingar markaðsaðila varðandi gengisþróun?“
Á óbrenglaðri íslenzku þýðir þetta: Spekúlantar eru aftur farnir að veðja um gengi krónunnar. Þeir veðja flestir á að hún veikist, kaupa afleiður og taka stöður, og einmitt þess vegna veikist hún enn frekar. Markaðurinn og spekúlatívi kapítalisminn er nefnilega svo dásamlegur og auk þess góður fyrir samfélögin sem hann spilar með.
Um leið og Herðubreið óskar landsmönnum til hamingju með sinn stöðuga gjaldmiðil minnir hún á að tíuþúsundkallinn, sem birtist hér, er í raun milljónkall. Við klipptum nefnilega tvö núll aftan af krónunni um áramótin 1980-1981.
Við munum ekki í fljótheitum eftir alvörusamfélögum þar sem milljónkrónaseðlar eru í umferð, en minni okkar er heldur ekki óbrigðult.
Við munum samt, að fimmhundruðkallinn – þessi rauði með þjóðfrelsishetjunni Jóni Sigurðssyni – var tvöfalt verðmætari þegar hann kom til skjalanna en tíuþúsundkallinn með Jónasi og lóunni var fyrir fáeinum misserum, þegar hann var kynntur með viðhöfn.
Enn síður viljum við gera lítið úr hagfræðinni. Hún er ágæt, en virðist þó vera betri til að útskýra það sem hefur gerzt en að spá fyrir um óorðin tíðindi.
Hér áður fyrr notuðu spámenn fóörn, lifur og nýru fugla til að sjá framtíðina, góða eða slæma.
Af þeim mætti sitthvað læra.
Hjá þeim voru líkindin þó altjent fiftí-fiftí.
