Hann getur ekki hætt

„Þegar horft er til baka yfir þá atburði sem leiddu til hruns í íslensku efnahagslífi vekur þáttur forseta Íslands sérstaka athygli. Þótt stjórnkerfið í heild beri með margvíslegum hætti ábyrgð á því sem gerðist verður ekki hjá því komist að skoða embætti forseta Íslands sérstaklega, svo hart gekk forsetinn fram í þjónustu sinni við útrásina og þá einstaklinga sem þar voru fremstir í flokki. Forsetinn kom ekki að stjórnvaldsákvörðunum en hann ber ásamt fleirum siðferðilega ábyrgð á því leikriti sem leikið var í kringum foringja útrásarinnar og fyrirtæki þeirra. Þau reyndust ekki vera í neinu frekar en keisarinn í sögu H.C. Andersen.“
Skýrsla RNA. Ályktanir og lærdómur bls. 178

Ólafur Ragnar Grímsson hefur svo sannarlega sett mark sitt á embætti forseta Íslands á þeim nærri 20 árum sem hann hefur gegnt því embætti. Fæst af því hefur verið til góðs. Hann hefur náð að sundra þjóðinni í hverju málinu af öðru í stað þess að leiða hana saman. Hann hefur hiklaust efnt til átaka við þjóðina þegar hann hefur talið það henta sér. Honum hefur fundist það vandalaust að taka málstað yfirstéttarinnar og efnafólks þegar það hefur átt við, sem er ansi oft á þessum árum.

„Eftir hrun varð Ólafur Ragnar Grímsson  einskonar holdtekja skjallsins með réttu eða röngu, en svo ákafur hafði forsetinn verið í stuðningi sínum við aukin umsvif Íslendinga erlendis að hann varð að sæta því.“
Guðni Th. Jóhannesson: Hrunið. Ísland á barmi gjaldþrots og upplausnar. JPV útgáfa 2008, bls. 94.

Ólafur Ragnar Grímsson var svo sannarlega holdtekja skjallsins og klappstýra útrásarinnar á sínum tíma og ber sem slíkur ábyrgð á þeim efnahagslegu hörmungum sem Ísland varð fyrir af þeim sökum. Ólafur Ragnar hefur hins vegar aldrei viðurkennt ábyrgð sína eða gengist við henni frekar en margir af hans nánustu samstarfsmönnum sem nú sitja í fangelsi vegna gjörða sinna með stuðningi forsetans.

„Rök þessara athafnamanna eru að  kunnáttan sem þeir hafa fengið á hinum íslenska  heimamarkaði geri þá hæfa til að keppa á stærri mörkuðum, jafnvel betur hæfa en aðra vegna þess að nálægðin og gegnsæið á hinum smáa íslenska markaði hafi verið þeim harður skóli.“

Úr ræðu forseta Íslands í Harvard-háskóla 20. maí 2002, bls. 13. (RNA bls. 172)

Þegar rykið var sest eftir darraðardansinn haustið 2008 kom auðvitað í ljós sem flesta reyndar grunaði að „nálægðin“ var of mikil og „gegnsæið“ var sem ekkert.

Nú segist Ólafur Ragnar Grímsson ekki ætla að gefa kost á sér til endurkjörs í forsetakosningunum næsta sumar. Hann ætlar „að færa ábyrgð forseta á aðrar herðar …“ eins og hann orðaði það í nýársávarpi sínu til þjóðarinnar fyrr í dag.

Hann telur sjálfur að nú sé það óhætt að annar taki við búsetu á Bessastöðum og færir fyrir því þau rök að honum sjálfum hafi tekist að koma í veg fyrir breytingar á stjórnarskrá, hann hafi komið í veg fyrir aðildarumsókn Íslands að ESB, Icesave málinu sé lokið og kröfuhafar hafi náð samkomulagi um uppgjör föllnu bankanna.

Ólafur Ragnar dregur í ávarpi sínu upp þá mynd sem hann sér fyrir sér af forsetaembættinu og þá sérstaklega sjálfum sér. Þannig segir hann að forsetinn „ … er líka þátttakandi í daglegri glímu, leggur lið og miðlar reynslu; verkefni sem orðið hafa æ viðameiri vegna aukinnar fjölbreytni þjóðlífsins og vaxandi samskipta í veröldinni, áhuga ríkja nær og fjær að styrkja tengslin við Íslendinga.“

Hann bætir því síðan við að frá „… sjónarhóll sem forsetinn fær með samræðum og samvinnu við fjölda fólks, bæði hér heima og vítt um veröld, hefur fært mér skýra sýn á þá góðu kosti sem blasa við Íslendingum, sannfæringu fyrir því að framtíð Íslands getur verið einkar björt, gæfan okkur hliðholl.“

Og hann leggur mat á eigið ágæti og árangur í embætti:

„Já, það eru mörg ár síðan, langur tími, en hefur þó liðið undrafljótt, tími ögrandi verkefna, gleði en líka sorgar; margt með öðrum brag en þegar við Guðrún Katrín komum hingað. Þjóðinni hefur þrátt fyrir allt miðað vel; hún leyst úr flestum þrautum sem vegferðin hefur fært henni í hendur. Sú óvissa sem fyrir nokkrum árum mótaði afstöðu margra til forsetakjörsins sem þá var í vændum er ekki lengur fyrir hendi.“

Miklir menn erum við Hrólfur minn.

En Ólafur Ragnar Grímsson er alls ekki að hætta. Hann er aðeins að færa sig um set enda metur hann það svo „að aðstæður þjóðarinnar séu þess eðlis að ég geti fremur orðið að liði ef val á verkefnum verður eingöngu háð mínum eigin vilja, óbundið af þeim skorðum sem embætti forsetans setur jafnan orðum og athöfnum.“ Hann ætlar sem sagt að blanda sér af auknum krafti í íslensk stjórnmál, laus undan skorðum forsetaembættisins, jafnt innanlands sem á alþjóðavettvangi og bendir á að „Þjónusta við þjóðina er æðsta skylda forsetans og hún varir lengur en ábyrgðin sem formlega felst í embættinu.“

Ólafur Ragnar Grímsson mun því áfram setja mark sitt á íslensk stjórnmál og hann mun áfram ala á sundrungu og óeiningu meðal þjóðarinnar fái hann færi til þess. Hann mun áfram beita sér gegn því sem hann færir nú sem rök fyrir að geta hætt.

Það verður ekki létt verk fyrir nýjan aðila að taka við embætti forseta Íslands með Ólaf Ragnar Grímsson á kantinum sem skuggaforseta.

Vonandi finnst þó einhver slíkur.

Þjóðin á það skilið.