Forskot Samfylkingarinnar

Samfylkingin boðar fólki, sem ekki getur fjármagnað útborgun í fyrstu íbúð eins konar forskot á sæluna með fyrirframgreiddum vaxtabótum til fimm ára. Hámarksupphæðrnar er tvær milljónir fyrir einstaklinga og þrjár milljónir fyrir hjón eða sambúðarfólk. Þetta er líkast til kröftugasta einstaka kosningastefnumálið, sem fram hefur komið hingað til og satt að segja furðu góð lausn á erfiðu vandamáli.

Hér er vissulega ekki verið að smella fingrum og lofa öllum eilífri sælu. En þetta úrræði getur hjálpað mörgum yfir erfiðan hjalla og það skiptir máli. Sumum veitir þetta úrræði tafarlausa úrlausn, en fjöldamörgum öðrum vekur það von og eykur bjartsýni.

Það er einkum utan höfuðborgarsvæðisins, sem 2-3 milljónir geta jafnvel dugað einar og sér fyrir útborgun í íbúð. Víða á landinu fást íbúðir fyrir 20 milljónir og þaðan af minna og í slíkum tilvikum geta þessar fyrirframgreiddu vaxtabætur hreinlega dugað. Þetta er sem sagt til stórra hagsbóta fyrir þá sem búa utan höfuðborgarsvæðisins.

Á höfuðborgarsvæðinu duga 2-3 milljónir ekki fyrir útborgun í 2-3 herbergja íbúð. Algengt verð á litlum íbúðum á höfuðborgarsvæðinu virðst nú nálægt 30 milljónum og því nærri lagi að áætla að hátt í fimm milljónir þurfi í lágmarksútborgun. En það er stór munur á því hvort fólk þarf að safna sér svo miklum peningum, eða bara helmingi eða þriðjungi þeirrar upphæðar.

Þetta forskot, sem Samfylkingin boðar, er sem sé ekki bara ákveðin innspýting, heldur hvetur líka til sparnaðar og fólk sem áður sá sér enga von til að geta sparað fyrir útborgun nema á gríðarlöngum tíma, sér nú fram á að geta nýtt þetta úrræði eftir eitt ár eða kannski tvö. Það á ekki síst við um ungt fólk, sem enn býr í foreldrahúsum.

Pólitískir andstæðingar reyna að sjálfsögðu að finna galla á smíðisgripnum og það er út af fyrir sig ágætt. Til þess er pólitísk umræða. Hugmynd, sem hrynur til grunna strax við fyrstu gagnrýni, er einfaldlega ekki nógu góð og rétt að leggja hana til hinstu hvílu hið snarasta. En sú gagnrýni sem fram hefur komið gagnvart þessari hugmynd hingað til, kemst hvergi nærri því að kollvarpa henni.

Á það hefur réttilega verið bent að þeir sem fá fyrirframgreiddar vaxtabætur næstu fimm ára, muni þar af leiðandi ekki fá neinar vaxtabætur næstu fimm árin. Þetta þýðir að greiðslubyrðin verður hærri sem vaxtabótunum nemur. Að því leytinu til má kannski kalla þetta örþrifaráð. En í húsnæðismálum ríkir hreinlega neyðarástand og aðgerða er þörf strax. Og þetta er hægt að framkvæma strax.

Svo slæmt er ástandið að húsaleiga er almennt miklu hærri en greiðslubyrði af eigin húsnæði. Jafnvel án vaxtabóta verður greiðslubyrðin þess vegna lægri en þær leigugreiðslur, sem margir þurfa nú að sætta sig við. Það segir sitt um nauðsyn tafarlausra aðgerða.

Að sjálfsögðu fáum við svo heyra hinn venjubundna söng: Að húsnæðisverð muni bara hækka sem þessu nemur. Það er þó afar hæpið. Þetta gæti vissulega fremur ýtt undir hækkun fasteignaverðs en hitt, en það verður sennilega minna en margur hyggur.

Það verður nefnilega ekki þannig að allir, sem eiga rétt á þessu úrræði, muni nýta sér það strax fyrsta daginn. Á höfuðborgarsvæðinu, þar sem fasteignaverð er langhæst, þarf eftir sem áður einhvern eigin sparnað til að geta nýtt þetta úrræði. Einhverjir eru þegar búnir að nurla saman einni eða tveimur milljónum, eða geta fengið lítils háttar stuðning foreldra sinna, og í þeim tilvikum ríður þetta baggamuninn. En margir munu þurfa að bæta einhverju við sig áður en að kaupunum kemur.

Eftirspurnin eykst þess vegna tæpast jafn hratt og maður gæti annars ímyndað sér og áhrifin á fasteignaverð verða fyrir bragðið minni en ella.

Og til þess að þetta gerist þarf Samfylkingin auðvitað að komast að ríkisstjórnarborðinu eftir kosningar. Þá gæti kannski annað kosningamál hennar orðið að veruleika, nefnilega að byggja fimm þúsund leiguíbúðir á næstu fjórum árum. Það ætti að draga nokkuð úr spennu á fasteignamarkaði og vinna gegn verðhækkunum.

Samfylkingin tekur líka mið af því að nauðsynlegt er að hækka núverandi skerðingarmörk vaxtabóta, bæði tekjumörk og eignamörk til að þetta plan virki eins og til er ætlast. Það kemur skýrt fram í skýringum með kynningunni og er auðvitað óhjákvæmilegur hluti af lausninni.

Þegar allt kemur til alls er þetta sem sagt býsna góð hugmynd. Hún er ekki mjög kostnaðarsöm fyrir ríkissjóð, en kemur sér gríðarlega vel fyrir mjög marga. Sumir geta nýtt sér þetta úrræði strax, en aðrir munu eygja von um að komast í eigið húsnæði innan tiltölulega skamms tíma.