Spilin á borðið, takk!

Í dag er 19. nóvember og sem þýðir að ár er liðið síðan minnisblað var tekið saman um hælisleitanda, bætt við það slúðri og óhróðri til að reyna að sverta mannorð hans og tveggja annarra nefngreindra einstaklinga og því lekið til fjölmiðla að því er virðist til að reyna að koma í veg fyrir fámenn mótmæli við innanríkisráðuneytið.

Enn eru að koma fram nýjar upplýsingar og fullyrðingum þátttakanda í þessum ljóta pólitíska leik ber ekki saman. Enn er er verið að hilma yfir, setja fram hálfsannleik og reyna að redda sér fyrir horn í von að málið gleymist að lokum.

Það er gríðarlega mikið í húfi í þessu máli fyrir marga. Fyrst ber að sjálfsögðu að nefna hin raunveruleg fórnarlömb; hælisleitandann sem vísað hefur verið úr landi, son hans, barnsmóður og hina konuna sem slúðrað var um. Ég vona svo sannarlega að allt það fólk fái áður en langt um líður umtalsverðar bætur þóttt peningar geti aldrei bætt skaðann að fullu. Svo mætti nefna R-in þrjú; Rauða krossinn, ræstingafólkið og ráðuneytisstjórann. Þá virðist málið hafa bitnað á þeim fjölmiðli sem hélt því lengst af upp og starfsfólki þar. Sá sem hefur leikið mesta fórnarlambið er hins vegar hinn hálfi innanríkisráðherra, Hanna Birna sjálf.

En það er líka raunveruleg hætta á varanlegum skaða fyrir samfélagið allt. Eins og staðan er núna lítur út fyrir að Sigríður Björk Guðjónsdóttir sem nú er lögreglustjóri höfuðborgarsvæðisins hafi hringt í Gísla Frey strax eftir að fyrsta frétt birtist af hinu lekna og falsaða minnisblaði. Og við hljótum að spyrja okkur af hverju hún gerði það. Og við hljótum einnig að velta fyrir okkur þeirri staðreynd að Gísli talaði við Sigríði fyrir og eftir að hann talaði við ritstjóra Moggans sem fékk light útgáfu af falsaða minnisblaðinu. Af hverju fékk Mogginn ekki sömu útgáfu? Höfðu orð Sigríðar einhver áhrif? Og vissi hún þá hver var að miðla upplýsingum til fjölmiðla? Og hvers vegna í ósköpunum sendir embættið á Suðurnesjum aðstoðarmanni ráðherra greinargerð um rannsókn af þessu tagi þetta sama kvöld?

Þegar hér er komið sögu eru mikilvægar stofnanir í samfélagi okkar svo illa laskaðar að maður sér ekki fyrir sér að þær nái sér nokkru sinni aftur nema eitthvað mikið komi til. Í hruninu laskaðist margt, t.d. traust almennings á Alþingi. Það virðist lítið ganga að vinna það aftur því þannig er það með traustið. Það er svo brothætt. Við erum flest þannig innréttuð að við treystum flestu og flestum þar til annað kemur í ljós. En þegar einhver hefur brugðist trausti okkar tekur langan tíma að ávinna það aftur og viðkomandi þarf að sýna og sanna að hann sé traustsins verður. Það er puð.

Frumskylda allra opinberra embættismanna á að vera við almenning. Það skiptir ekki máli hvort það er ráðherra, aðstoðarmaður ráðherra eða lögreglustjóri, þeir eiga allir að vera að starfa fyrir okkur. Eins og staðan er núna virðist það eina sem hægt er að stóla á vera að allir þessir aðilar ýmist ljúga eða þegja yfir mikilvægum upplýsingum er varða almannahag þar til þeir eru komnir út í horn. Sumir reyna líka að koma sökinni yfir á aðra.

Við þetta ástand er ekki hægt að una. Þetta mál er svo miklu stærra en pólitísk framtíð Hönnu Birnu og skiptir okkur meira máli en hver situr í sæti lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu hverju sinni. Þetta mál snýst orðið öðru fremur um hvort við getum treyst stjórnvöldum og lögreglunni. Búsó-skýrslan og byssurnar hjálpa ekki til, öðru nær. Og ef við komumst að þeirri niðurstöðu að æðstu yfirmenn lögreglunnar og ráðherra (sem segist axla ábyrgð á þeim málum sem undir hann heyra með því að sitja áfram (sem er tilsvar sem Dario Fo hefði ekki einu sinni dottið í hug)) séu ekki traustsins verðir þá er eitthvað afskaplega mikilvægt ónýtt og ég er ekki viss um að hægt sé að laga það. Það er þessi tilfinning um að það séu þrátt fyrir allt einhverjir siðferðisþröskuldar, einhverjar línur sem menn virði þótt mörg okkar myndu vilja gera strangari kröfur. Þessar línur virðast vera að hverfa og það er býsna óþægileg tilfinning. Það er ekki gott að búa í samfélagi sem leyfir þessu að gerast.

Nú er málið komið í slík öngstræti að það er sennilega bara ein manneskja sem getur hoggið á hnútinn og lagt spilin á borðið þannig að við sjáum nákvæmlega hvernig í málunum liggur. Sú manneskja heitir Hanna Birna Kristjánsdóttir og mér finnst hún skulda okkur það, þrátt fyrir að það sé kannski ekki þægilegt fyrir hana sjálfa eða eitthvað fólk í kringum hana muni missa vinnuna. Við sem samfélag eigum ekki bara heimtingu á að vita nákvæmlega hvernig liggur í þessu máli – við verðum að fá að sjá sannleikann, annars búum við ekki í alvöru landi. Það er það sem er í húfi.