Möskvar minninganna (XIII): Pabbi

Nú þarf ég að gerast svolítið persónulegur. Í gær var þannig dagur. Viðkvæmir sleppa bara lestrinum.

Í gær hefði hann pabbi minn semsagt orðið 85 ára, sem hann varð ekki. Hann dó nefnilega fyrir sléttum fjörutíu árum.

Í gær – eða fyrradag – voru líka rétt tíu ár frá því hún mamma dó.

Dagsetningin er ekki alveg á hreinu. Enginn veit hvorum megin við miðnættið hún dó, þann níunda eða tíunda september.

Tímasetning andlátsins varð hins vegar talsvert umræðuefni þegar presturinn kom að hitta okkur systkinin við undirbúning útfararinnar. Þá vildu einhverjar minna elskulegu systra leggja nokkra áherzlu á, að mamma hefði dáið á afmælisdaginn hans pabba. Það hefði merkingu.

Ég mótmælti kurteislega, en nokkuð ákveðið. Mér þótti ekki líklegt að þessi æð þarna í kringum hjartað í henni mömmu hefði ákveðið að gefa sig einmitt af því að pabbi átti afmæli þann dag – ef sá dagur var þá yfirleitt runninn upp, sem enginn hafði hugmynd um.

Þetta voru einu afskipti mín af útförinni, að vonandi yrðu ekki þar uppi svona bábiljur í ræðu klerksins. Allt annað var blessunarlega í höndum systra minna enda eru þær allar bæði smekkvísari og þroskaðri en ég.

En svona er nú hægt að tuða á viðkvæmustu stundum.

Já. Pabbi átti semsagt afmæli í gær. Tíunda september. Eða sumsé einmitt ekki.

Aðdragandinn að andláti hans er öllum óljós. Í það minnsta ennþá.

Ég man hann svona:

Pabbi var túramaður. Hann datt í það og hvarf af heimilinu dögum saman. Á meðan reyndi mamma að sjá fjórum börnum farborða á verkakonutekjum og tókst það með hjálp ættingja og vina. Og gera um leið það sem henni þótti ekki síður mikilvægt:

Ekki að láta á neinu bera, þótt allir með opin augu sæju og vissu hvernig í pottinn var búið.

Mamma kenndi mér flest það bezta sem ég bý að í lífinu, en líka það versta: „Hvað heldurðu að fólk haldi? Hvað heldurðu að það segi?“ sagði hún aðeins of oft fyrir minn smekk eftir á. Það var lífseig hugsun úr Breiðdalnum og alveg áreiðanlega miklu víðar.

Fólk mátti ekki halda neitt.

Nema hvað. Pabbi kom aldrei heim úr einum túrnum.

Mamma tilkynnti okkur einhvern tímann veturinn 1976-77: „Pabbi ykkar er farinn að vera með annarri konu.“

Ókei. Þrettán ára vissi ég ekki alveg hvað þetta þýddi, nema að hann kæmi ekki aftur heim. Held að mér hafi ekki fundizt neitt um það. Hann var aldrei þannig pabbi.

Einhver systra minna var samt ekki hissa. Hún sagðist hafa séð konu í farþegasætinu á Ramblernum nokkru fyrr og spurt pabba út í það. Hann kvaðst bara hafa verið að skutla þessari konu eitthvert. „Pabbi er ekkert í því að skutla einhverjum konum eitthvert,“ sagði hún. Við hin vissum að það var rétt.

Núnú. Pabbi tók saman við hana Jódísi og þau áttu heima í Furugrund í Kópavogi. Þangað kom ég einu sinni síðla vetrar eftir langa strætóferð. Mig langaði að hitta pabba. Það var ömurlegt.

Svo komu páskar og ég fermdist 4. apríl 1977. Pabbi kom hvorki í athöfnina í kirkjunni né boðið heima, en sendi gjöf. Bakpoka og svefnpoka, sem urðu mér djásn í öllum skátaferðum þaðan í frá.

Þremur dögum síðar var séra Þórir Stephensen – sá sem fermdi mig í dómkirkjunni helgina áður – hann var kominn inn á stofugólf til okkar. Hann hafði verið pantaður til að tilkynna okkur að pabbi væri dáinn. Hann væri kominn til guðs, sagði séra Þórir.

Líklega varð enginn undrandi – ég veit það ekki og hef aldrei spurt. Veit þó að ég grét ekki og man bara eitt.

Í gegnum föðurömmu okkar höfðum við kynnzt talsvert söfnuði aðventista. Þar er meðal mikilvægustu kennisetninga, að dáið fólk fari ekki til guðs fyrr en Jesús snýr aftur á hinzta degi, eftir heimsendi og allt það, eins og segir frá í opinberunarbókinni.

Af þessu leiddi hins vegar, að í litlu stofunni okkar þarna í Miðstrætinu upphófust nú nokkrar guðfræðilegar deilur á milli séra Þóris og þeirra systra minna sem kunnu bókstaf aðventista. Um hvort pabbi væri farinn til guðs eða hvort hann þyrfti að bíða eftir því, að Jesús gerði sér aftur ferð niður til okkar hinna á jörðinni.

Svona er nú hægt að tuða á viðkvæmustu stundum.

Ég nennti ekki að bíða eftir niðurstöðu og fór inn í herbergi að lesa.

Um andlát pabba vitum við ekki enn. Krufning fór vitaskuld fram. Um hana veit ég það eitt sem mamma lét mig segja skólastjóra Austurbæjarskólans:

Þetta var heilablóðfall. Þeir fundu auk þess upphaf að lungnakrabba. Nýrun líka farin að gefa sig. Og lifrin.

Já – mamma sendi mig þrettán ára með þessi skilaboð til Hjalta Jónassonar skólastjóra. Hvers vegna veit ég heldur ekki enn. Gerði bara eins og mamma sagði.

Eldhúskrókasálfræðin gæti sagt mér, að mamma hefði verið að telja sjálfri sér trú um að þetta hefði bara verið tímaspursmál. Hann hefði greinilega verið veikur og dauðvona. Og þannig einhvern veginn hefði andlát pabba verið óskup eðlilegt og fólk þyrfti ekki að halda neitt um neitt. Allra sízt um að það væri ekki allt í lagi hjá okkur.

Ég veit ekki hvort það er satt, en hef heyrt hvískrað um að drykkjufélagar gætu hafa hjálpað pabba yfir móðuna. Ég gæti hugsanlega komizt að því með því að lesa lögregluskýrslur sem lýsa því hvernig pabbi fannst örendur í húsasundi við Laugaveg. Hef oft ákveðið að sækja um slíkan aðgang á Þjóðskjalasafninu, en alltaf guggnað á því þegar til kom.

Svona er maður nú óttalegt gauð, að þora stundum ekki vita sannleikann.

Annars gæti fólk farið að halda eitthvað. Eða jafnvel segja eitthvað.