Kæra Björt,

Opið bréf til umhverfisráðherra, Bjartrar Ólafsdóttur

Kæra Björt,

Mikið fannst mér leitt að sjá umfjöllun um þig í Fréttablaðinu og Vísi í dag þar sem greint er frá því að þú hafir verið að auglýsa kjól fyrir vinkonu þína og fyritæki sem hún vinnur hjá á Instagram með því að klæðast kjólnum í þingsal fyrir myndatökuna. Enn verra fannst mér að sjá að þú vildir ekki ræða málið nánar við blaðamann þegar hann sagði þér að hann hyggðist fjalla um málið. Ráðherrum ber nefnilega að svara fjölmiðlamönnum.

Í þessu máli finnst mér þú sýna svo alvarlegan dómgreindarbrest að ekki er hægt að láta sem ekkert sé. Kjörnir fulltrúar hafa eingöngu skyldur við almenning, ekki fyrirtæki eða vini. Í siðareglum ráðherra sem þið í ríkisstjórninni samþykktuð í febrúar segir m.a.:

Ráðherra notfærir sér ekki stöðu sína, eða upplýsingar sem hún veitir honum sérstakan aðgang að, til persónulegs ávinnings fyrir sig eða aðila sér nákomna. (1. gr. 3. mgr.)

Ráðherra hefur í huga að skyldur hans eru fyrst og fremst við almenning. (1. gr. 4. mgr.)

Ráðherra forðast árekstra milli almannahagsmuna annars vegar og fjárhagslegra eða persónulegra hagsmuna sinna eða fjölskyldu sinnar hins vegar og gætir þess að persónuleg tengsl hafi ekki áhrif á störf sín. Takist honum ekki að koma í veg fyrir hagsmunaárekstra af þessu tagi skal hann upplýsa um þá. (2. gr. 1. mgr.)

Ráðherra upplýsir um fjárhagsleg hagsmunatengsl eða önnur slík tengsl sem valdið geta hagsmunaárekstum með því að fylla út eyðublað á vegum skrifstofu Alþingis, sbr. reglur um skráningu á fjárhagslegum hagsmunum alþingismanna og trúnaðarstörfum utan þings. Forsætisráðherra getur í samráði við ríkisstjórn ákveðið að kalla með skipulögðum hætti eftir frekari upplýsingum um hagsmunatengsl ráðherra sem birtar yrðu almenningi. (2. gr. 2. mgr.)

Ráðherra beitir sér fyrir því innan ráðuneytis og þeirra stofnana sem undir það heyra að tekið sé á hagsmunaárekstrum strax og þeir koma upp og hann fær vitneskju þar um. Þá skal hann beita sér fyrir því að starfsfólk sé sér meðvitað um mögulega hagsmunaárekstra og leiðir til að koma í veg fyrir þá. (2. gr. 3. mgr.)

Ráðherrastarf (að jafnaði ásamt þingmennsku) telst fullt starf. Ráðherra gegnir ekki öðrum störfum á meðan. (3. gr. 1. mgr.)

Ráðherra forðast allt athæfi sem líklegt er til að vekja grunsemdir um að hann notfæri sér stöðu sína í eiginhagsmunaskyni. (4. gr. 1. mgr.)

Ráðherra gætir þess að framganga hans gefi starfsmönnum ekki tilefni til að ætla að litið verði framhjá brotum á lögum eða siðareglum. (4. gr. 2. mgr.)

Ráðherra gætir jafnræðis þegar kemur að því að greiða götu einstakra fyrirtækja á erlendum vettvangi. (4. gr. 3. mgr.)

Ég get ekki séð betur en að háttsemi þín far á svig við allar þessar greinar og jafnvel fleiri. Sumt er klárt brot. Athyglisvert er að sjá að þeim sem sömdu siðareglurnar kom ekki einu sinni til hugar að ráðherra gæti tekið upp á því að kynna vörur fyrir erlend fyrirtæki.

Það er svo skrítið að viðbrögð manns við svona fréttum fara ekki síst eftir því hver á í hlut. Þegar Illugi Gunnarsson varð uppvís að því að taka vin sinn og samstarfsfélaga hjá Orku Energy, sem síðar kom í ljós að hann var fjárhagslega háður, með til Kína þar sem greiddi götu fyrirtækisins í viðskiptum, varð ég ekki sár eða leið. Það fauk sannarlega í mig en ég var ekki hissa. Stjórnmálamaður af gamla skólanum var einfaldlega að gera það sem slíkir stjórnmálamenn hafa gert í gegnum tíðina – hygla sér og sínum. Það er vissulega óþolandi en þetta kaus fólk og við því er lítið að gera nema benda á ósómann og vona að þjóðin komist til meiri siðferðisþroska.

Þegar þú verður uppvís að sama glæp, þótt hann virðist við fyrstu sín af smærri skala, eru viðbrögðin allt önnur. Ég hélt nefnilega og trúði að þú værir betri en þetta. Betri en gamaldags stjórnmálamenn sem hafa verið aðstoðarmenn Davíðs Oddssonar og lært þar öll trixin í bókinni. Þótt við séum ekki alltaf sammála hef ég oft verið ánægð með þig og dáðst að þér úr hæfilegri fjarlægð. Í síðustu viku var ég þér óendanlega þakklát fyrir friðlýsingu á Jökulsárlóni. Þú sýndir dirfsku í þágu frábærs málstaðar með því að taka þátt í „free the nipple“ gjörningnum og ert bæði góð fyrirmynd og oft röggsamur stjórnmálamaður og kannski ekki síst hreinskilin. Mér fannst hugrakkt þegar þú, á síðasta kjörtímabili, viðurkenndir að þú nytir þín ekki í starfi þegar fylgið virtist gufað upp og upplifðir þig umboðslausa. Ég held að slík játning sé jafnvel einsdæmi. Við erum ekki alltaf sammála Björt, en ég hef metið þig sem stjórnmálamann, þrátt fyrir að vera í svona linkulegum flokki.

Þess vegna og einmitt þess vegna finnst mér dómgreindarleysi þitt nú og klaufalegt yfirklór öðru fremur sorglegt. Þú ert reyndar ekki eini ráðherrann í ríkisstjórninni sem hefur látið hafa þig út í álíka vitleysu til að kynna fyrirtæki vina eða vandamanna. Menntamálaráðherra, ásamt Brynjari Níelssyni, tóku að sér að kynna eitthvað heilsumælingartæki fyrir fyrirtæki konu samþingmanns þeirra. Ég hef aldrei haft neinar væntingar til Brynjars Níelssonar en ég var svekkt að sjá ágætan mann eins og Kristján Þór Júlíusson taka þátt í slíku athæfi. Munurinn á þér og þeim er samt sá að þú nýtir þér opinberan vettvang Alþingis í þennan gjörning. Það er ófyrirgefanlegt að draga sjálft löggjafarþingið inn í auglýsingastarfsemi af þessu tagi.

Verst finnst mér að sjá að þú virðist engan veginn átta þig sjálf á hvað þetta er alvarlegt. Fyrst bendir þú á að reglur um myndatöku í þingsal hafi ekki verið brotnar með beinum hætti. Rétt, en þær hafa augljóslega verið sniðgengnar og þú misnotað bæði aðstöðu þína og aðgengi að þessum sal í þágu vinkonu. Í öðru lagi neitar þú að ræða þetta frekar við blaðamanninn sem hafði samband. Í þriðja lagi setur þú einhverja „obbosí“-færslu á Facebook og kennir feðraveldinu um ofsóknir:

Stuttu síðar hefur þú reyndar bætt einhvers konar afsökunarbeiðni, sem þó er gjörsneydd skilningi á alvarleika málsins eða iðrun, við færsluna:

Ágæta Björt. Feðraveldinu má kenna um margt en ekki eigið dómgreindarleysi. Allir gera mistök, misalvarleg. Við því er ekkert að gera nema axla ábyrgð og reyna að læra af þeim.

Í kjölfar hrunsins fór fram mikil vinna við að greina hvað fór úrskeiðis og reyna að læra af því til að bæta samfélagið og tryggja að ekkert slíkt gæti gerst aftur og ályktaði Alþingi í kjölfarið. Hrunið var nefnilega ekki náttúrufyrirbrigði heldur mannanna verk. Sú naflaskoðun sneri ekki aðeins að fjármálakerfinu og vinnubrögðum heldur einnig að stjórnmálamenningunni og því samkrulli stjórnmála og viðskiptalífs sem tíðkaðist fyrir hrun og öllu svo gífurlegu tjóni.

Þú steigst inn á vettvang stjórnmálanna fyrir nýjan flokk sem vildi snúa baki við gömlu stjórnmálunum. Hvar er sú hugsjón nú? Finnst þér í lagi að ráðherra hagi sér svona?

 

Virðingarfyllst,

Margrét Tryggvadóttir