Hið daglega brauð

Það er náttúrlega ekkert hægt að ljúga þessu. Já, ég er að tala um djásnið okkar og lífsbjörgina. Íslenzku krónuna.

Í sumarbyrjun 2017 – fyrir ekkert svakalega mörgum mánuðum – var gengi krónunnar gagnvart evru 110. Í dag er það sirka 138 krónur.

Þetta er um það bil 25 prósent gengisfall á hálfu öðru ári. Vel gert.

Enginn hinna svokölluðu sérfræðinga hefur hugmynd um hvers vegna krónan sveiflast svona á markaði.

Hin síðustu misseri hefur vinsælasta skýringin verið misjafnt innflæði peninga frá ferðamönnum eftir árstíðum. Það hefur reynzt vera tóm vitleysa. Gengið hríðlækkaði í fyrrasumar þegar ferðamannastraumurinn var sem mestur. Um haustið staðnæmdist það í sirka 125 krónum gagnvart evru.

Fyrir skömmu sögðu sérfræðingar bankanna að gengisfallið væri vegna hugsanlegs vanda flugfélagsins WOW. Sá vandi virðist vera leystur í bili, en samt heldur krónan áfram að falla.

Í fréttum gærdagsins kom svo hinn sígildi sérfræðingur, Ingólfur Bender, og sagði að hrun krónunnar væri vegna „væntinga aðila á markaði“. Um kjarasamninga og alls konar vesen sem gæti komið upp á Íslandi.

Spákaupmenn á markaði eiga semsagt frekar von á því að hér fari allt í vitleysu einu sinni enn. Ekki Hrun, bara þetta venjulega hrun sem við þekkjum svo vel. Verðbólga og það, muniði?

Og þeir veðja frekar á hinn stöðuga óstöðugleika.

Ég held ekki áfram um þetta hér, nema að benda á þá augljósu staðreynd að öll lífskjör almennings velta nú einkum á „væntingum aðila á markaði“, þessara sem veðja með gjaldmiðilinn til og frá. Lífskjör á Íslandi byggjast á veðmálum spekúlanta, sem byggjast svo aftur ýmist á hræðslu eða vonum.

En sný mér að öðrum þanka:

Munum við eftir öðru vestrænu ríki, þar sem gengi gjaldmiðilsins er daglegt umræðuefni og alvarlegt viðfangsefni stjórnmálamanna?

Munum við eftir yfirlýsingum forystumanna heilla atvinnugreina í öðrum sæmilega normal löndum, sem segja atvinnuveginn vera að fara á hausinn út af gjaldmiðlinum? Munum við eftir stöðugum ótta alls almennings í öðrum Evrópulöndum um að gjaldmiðill hans valdi skyndilega miklum búsifjum?

Munum við eftir öðru Evrópulandi þar sem allar venjulegar fjárfestingar og útgjöld heimila eru í eðli sínu áhættufjárfesting, sem á útkomu sína undir spákaupmönnum?

Og munið þið eftir öðru Evrópulandi þar sem seðill upp á eina milljón er í umferð? Tíuþúsundkallinn er það nefnilega, eftir að við klipptum tvö núll aftan af krónunni hér um árið.

Ég heyri hefðbundin viðbrögð og jú, víst getur gengi alvörugjaldmiðla sveiflazt líka. Til þess þarf þó jafnan áföll eins og skyndilegar stórbreytingar á olíuverði, Brexit eða ámóta uppákomur. Gengishrun annars staðar verður hins vegar ekki vegna þess að eitt flugfélag lendir í tímabundnu veseni.

Og slíkar breytingar á gengi annarra mynta hafa hvergi nærri sömu áhrif á lífskjör alls almennings og hrun krónunnar gerir.

Okkar elskulegi forsætisráðherra sagði á alþingi í dag að upptaka annars gjaldmiðils væri engin „töfralausn“.

Það eru líka dæmigerð viðbrögð. Það er hins vegar enginn að fara fram á töfralausn.

Bara lausn sem blasir við og myndi snarbæta lífskjör allrar alþýðu, miklu meira en launahækkanir með átökum, og koma á langþráðum stöðugleika í rekstrarumhverfi fyrirtækja.

Stórfyrirtækin eru enda löngu flúin frá krónunni og gera upp í erlendri mynt. Það er ekki nema sanngjarnt og sjálfsagt að heimilin fái að gera það líka.

Þau eru fyrir löngu orðin pakksödd af hinu daglega brauði óstöðugleika og ónýtrar myntar.