Draumurinn um að ganga menntaveginn
Draumurinn um að ganga menntaveginn er gamall. Og löngum var hann þröngur og þyrnum stráður. Í bændasamfélaginu voru það embættismamannasynirnir – synir presta, lækna og sýslumanna sem fóru suður í Lærða skóla og jafnvel til Kaupmannahafnar. Það tíðkaðist ekki að konur héldu þann viskuveg. Né alþýðapiltar – nema í undantekningartilfellum ef einhver vel stöndugur aðili kostaði þá til náms.
Lítið breyttist á fyrstu áratugum 20. aldar. Margir efnilegir, bókhneigðir piltir sem langaði menntaveginn fóru í hina svörtu list, prentið, þar sem þeir gátu verið í nágvígi við hið prentaða orð, skáld og lista- og menntamenn. Listinn er langur: Jón Baldvinsson, Þorvarður Þorðvarðarson, Hallbjörn Halldórsson, Jón Trausti, Friðfinnur Guðjónsson, Steinar Sigurjónsson, Stefán Ögmundsson, Baldvin Halldórsson, Þorsteinn Halldórsson og margir fleiri. Ég hef ritað um það á öðrum vettvangi (sjá hér og hér).
Það var ekki fyrr en um 1970 þegar sífellt stærri hluti hvers árgangs fór í framhalds- og háskóla. Hlutverk Lánasjóðs íslenskra námsmanna er stórt í þeim efnum. Og konurnar streyma í háskólanám þannig að nú eru þær komnar í meirihluta í flestum greinum.
Ljóst að háskólamenntun eykur menntun og færni fólks. Hún stuðlar að auknum þroska, í háskólum eru kennd fræðilegum vinnubrög, fólk lærir að afla upplýsinga og háskóla-menntun veitir yfirsýn yfir líf og starf í nútímasamfélagi. Háskólamenntun er einnig hagnýt þar sem hennar er krafist í sífellt fleiri störfum og laun háskólamenntaðs fólks eru að jafnði hærri en fólks með litla menntun. Háskólamenntun eykur því bæði tækifæri á vinnumarkaði og hækkar laun. Einnig er talið að vel menntaðir einstaklingar eigi auðveldara með að tileinka sér nýtt vinnulag og framleiðsluaðferðir sem auka framleiðni. Þannig gera slíkar hugmyndir ráð fyrir því að menntun auðveldi og flýti fyrir upptöku nýrra framleiðsluhátta sem leiði til aukinnar framleiðni og þar af leiðandi aukins hagvaxtar.
En fleira hangir á spýtunni. Sænski fræðimaðurinn Göran Therborn bendir á í bók sinni The killig fields of inequality að menntun sé mjög mikilvægur þáttur í að skýra mismunun í nútíma samfélögum. Það á ekki síst við um lífslíkur fólks sem eru mun hærri meðal háskólamenntara einstaklinga en meðal þeirra sem hafa litla menntun.
Hvers vegna að minnast á þetta hér? Jú háttvirtur menntamálaráðherra hefur kunngjört að nemendur eldri en 25 ára fái ekki lengur aðgang að framhaldsskólum. Í fjárlagafrumvarpi segir:
Að því marki sem takmörkunum verður beitt við innritun í framhaldsskóla verður megináhersla lögð á að mæta óskum nemenda undir 25 ára aldri um skólavist í samræmi við forgangsröðun framhaldsskólalaga og reglugerðar um innritun. Auk þess er gert ráð fyrir almennri fækkun ársnemenda í framhaldsskólum. Að öllu samanlögðu þýðir þetta að ársnemendur fjárlaga 2015 verða 18.685 og er það fækkun um 916 ársnemendur eða 4,7% frá endurskoðuðum nemendatölum fjárlaga 2014.
Þetta er afar slæm hugmynd sem þarf að breyta hið fyrsta. Stangast hún ekki á við 65. gr. stjórnarskrárinnar? Þar segir: Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti.
- Hugleiðingar um samningamál - 16/10/2015
- Ísland, Færeyjar og unga fólkið - 26/07/2015
- Breytingar á fjölda starfa eftir hrun - 01/07/2015
