Möguleg lausn á kjaradeilu háskólamanna
Það ber vott um visku og stjórnkænsku að leysa flókin vandamál. Að höggva á hnútinn, slá tvær flugur í einu höggi og þannig má áfram telja.
Nú eru mörg aðildarfélög Bandalags háksólamanna í verkfalli. Kröfugerðin hljóðar upp á miklar kauphækkanir eftir samninga við lækna og kennara. Því er spurning hvort viðsemjandinn, ríkið, geti liðkað fyrir samningum og jafnvel komið með útspil sem gæti dregið úr mjög háum launahækkunum? Þar er að mörgu að hyggja held ég.
Laun eru jú greiðsla fyrir vinnuframlag. Þar hefur kaupmáttur mikið að segja um afkomu fólks. Nú leggur BHM áherslu á að menntun verði metin til launa. Það verður að teljast sanngjörn krafa. BHM hefur bent á það í langan tíma að þeir sem ljúka háskólanámi hefja störf hálfum til heilum áratug síðar en þeir sem ekki ljúka háskólanámi. Ævitekjur háskólamanna þurfi því að vera hærri en annarra hópa til að vega upp þessi tekjulausu ár. Ofan á það bætist að flestir háskólamenntaðir taka námslán og hefja sinn starfsferill með skuldir á bakinu.
Í Danmörku hafa námsmenn löngum fengið styrk frá ríkinu til að mennta sig, en sá styrkur er ekki hár að mér skylst. Í Svíþjóð var sú regla síðast þegar ég vissi að 25% námslána féllu niður að námi loknu. Þannig má ljóst vera að nágrannaþjóðir okkar leitast við að létta undir með þeim sem smennta sig. Ein lausn í núverandi kjaraviðræðum væri að gera hluta námslána frádráttarbær frá skatti. Það myndi gagnast háskólamenntuðum konum einkar vel þar sem margar þeirra hafa lægri laun en karlar. Fyrir vikið eru þær mun lengur að greiða niður námslán sín en karlkyns kollegar.
Önnur leið sem Karl Th. Birgirsson hefur bent á er að hækka skattleysismörk. Það er góð leið til að auka kaupmátt (hækkar verðbólgu óverulega og hækkar ekki lánagreiðslur).
Í þriðja lagi þá er það svo að ungt fólk sem er að koma úr námi með allar sínar skuldir á mjög erfitt að komast í eigið húsnæði. Á það var bent í nýlegri úttekt Seðlabankans. Í þeim hópi er reyndar einnig þeir fóru illa út úr fjármálahruninu og hafa misst húsnæði sitt (og eygja enga von um tryggt húsnæði). Þessi hópur hefur líklega ekki ráð á því að leggja fyrir í séreignarsparnað sem er eina úrræðið fyrir þá sem vilja eignast húsnæði. Hvernig væri að útfæra kaupleigukerfið á ný, þó ekki væri nema um stundarsakir, til að fólk með lágar tekjur geti fengið hluta af leigunni sem eignarmyndun upp í nýtt húsnæði.
Sem sagt:
- Námslán verði frádráttarbær frá skatti
- Skattleysismörk verði hækkuð
- Aðgerðir í húsnæðismálum sem snúa að eignarlausu fólki
Þessar tillögur gætu stuðlað að langtímasamningi og þeim má hrinda í framkvæmd í áföngum. Kostir þeirra eru að þær auka kaupmátt með markvissum hætti án þess að verðbólga aukist. Vissulega þarf einnig að hækka grunnlaunin.
- Hugleiðingar um samningamál - 16/10/2015
- Ísland, Færeyjar og unga fólkið - 26/07/2015
- Breytingar á fjölda starfa eftir hrun - 01/07/2015
