Hugleiðingar um samningamál
Það er eðlilega mikið rætt um stöðu samningamála þessa dagana þegar enn eitt verkfallið hjá opinberum starfsmönnum er skollið á. Nokkuð er litið til þess að skipta um vinnumarkaðslíkan að norrænum hætti. En er þörf á slíku?
Fyrst er að því að hyggja að varhugavert er að draga víðtækar ályktanir af ástandi sem er um margt óvenjulegt. Núverandi staða er mjög sérstök í sögulegu ljósi. Þar má m.a. nefna:
- Núverandi samningalota er sú fyrsta eftir verulegar kjaraskerðingu í kjölfar fjármálahrunsins. Væntingar launafólks eru því miklar og kröfur háar þegar viðsnúngur er í efnahagslífinu.
- Samningamálin um þessar mundir minna um margt á stöðu mála fyrir 1960 þegar einstök félög iðnaðarmanna náðu samningum við sína atvinnurekendur sem önnur félög fengu svipuð kjör í kjölfarið. Að þessu sinni hefur verkalýðshreyfingin gengið mjög sundruð til samninga. Það má líklega rekja til þess að félög kennara og lækna náðu góðum samningum og önnur félög og sambönd hafa leitast við fylgja því fordæmi.
- Að þessu sinni er mjög ólíkar áherslum milli stéttarfélaga í einkafyrirtækjum og hjá hinu opinbera. Þar gætir mikils ágreinings um markmið og leiðir í kjarabaráttunni.
- Mikið vantraust er enn við lýði í samfélaginu eftir bankahrunið og nú er uppi krafa um aukinn jöfnuð. Fréttir af auknum bónusum og arðgreiðslum í fyrirtækjum á vormánuðum var sem olía á eld og herti marga samninganefndir til að halda fram ítarlegum kröfum.
Þetta eru þær forsendur sem mótað hafa samningamálin árið 2015. Þegar núverandi samningalotu lýkur er líklegt að þróun mála gæti farið í fyrra horf. Í þeim efnum geta samtök launþega hæglega stillt saman strengi og reynt að auka miðstýringu í samningamálum á ný. Það er tiltölulega auðvelt að koma slíku við ef viðhorf almennings snýst á þann veg. Ein forsenda þess að ef sátt eigi að nást um hæfilegar launahækkanir í framtíðinni þurfi að byggja upp traust í samfélaginu.
Við núverandi stöðu er mesta þörfin á að stilla saman strengi milli stéttarfélaga í einkafyrirtækjum og hjá hinu opinbera á næstu misserum. Að mínu mati er það erfitt í miðri samningalotu. Hið jákvæða í stöðunni er að miklar líkur eru á því að góður tími sé til stefnu þegar þessari samningalotu lýkur.
Skipulag stéttarfélaga þarf einnig að skoða. Hvað varðar skipulag stéttarfélaga í greinum eins og heilbrigðisgreinum þá gæti það dregið úr verkfallsátökum að sameina stéttarfélög eða auka verulega samvinnu þeirra. Hvernig væri staðan ef aðeins væru þrjú stéttarfélög inna Landsspítalans, þ.e. stéttarfélag allra faglærðra hópa sem annast ummönnun og lækningu sjúklinga, félag skrifstofufólks og stjórnenda og síðan félag ófaglærðs starfsfólks? Félag bókagerðarmanna sem starfar í prentiðnaði er skipulagt með þessum hætti til að nefna dæmi um slíkt skipulag.
Þegar litið er til nýs vinnumarkaðslíkans að norrænum hætti má ekki gleyma því að gjaldmiðlar Danmerkur, Svíþjóðar og Finnlands eru nátengdir Evrunni. Þessi lönd hafa því mun stöðugri gjaldmiðil en tíðkast á Íslandi. Það hefur áhrif á verðbólgu og kaupmátt. Það er því ekki nóg að huga bara að nýju samningalíkani þegar gjaldmiðillinn sveiflast jafn mikið og íslenska krónan hefur gert á liðnum ártatugum.
- Hugleiðingar um samningamál - 16/10/2015
- Ísland, Færeyjar og unga fólkið - 26/07/2015
- Breytingar á fjölda starfa eftir hrun - 01/07/2015
