Blessað stríðið
Við einblínum iðulega á eyðingarmátt stríðsins. Afleiðingarnar. Sundurtætt hús, limlest lík. Og oftast eru það mæður og börn – almennir borgar – sem eru fórnar-lömbin. Fyrir alla þá sem hafa samvisku og getað fundið til með saklausu fólki eru það eðlileg, mannleg viðbrögð.
En stríð er líka stórbísness. Gísli Rúnar gaf út plötu fyrir fjöldamörgum árum sem hann nefndi Blessað stríðið sem gerði syni mína ríka. Það er réttnefni því Íslendingar stórgræddu á síðari heimsstyrjöldinni. Hergagnaiðnaðurinn er stórveldi. Hann samanstendur af opinberum aðilum og einkaðilum sem stunda rannsóknir, þróun og framleiðslu á hergögnum og hertækni. Áætlað er að hann velti um 2,7% af þjóðarframleiðslu heimins. Dágóð summa það. Stríðsrektri hefur nú verið breytt í ábatsaman rektur. Það sást best þegar bandarísk verktakafyrirtæki stórgræddu á stríðsrekstri í Írak. Og þar sem við lifum á tímum þekkingarmiðlunar þá vilja hryðjuverka-samtök sína sneið af kökunni. Eftir því sem best er vitað hafa hryðjuverkasamtök stórgrætt á mannránum og lausnargjöldum.
Stríð byggja einnig á vísinda- og tækniþróun. Póski félagsfræðingurinn Zygmunt Bauman heldur því fram í sínu klassíska verki, Modernity and the Holocaust, að útrýmingarbúðir Nasista í Þýskalandi væri óhugsandi á nútímalegrar skynsemishyggju, ríkrar verka-skiptingar, hlýðni við reglur og fyrirmæli og ekki síst framþróun vísindanna. Vísindi nútímans bera einnig ábyrgð á kjarnorkusprengjunni, napal, efnavopnum og helstu pyndingartækni sem völ er á. Flest allar tækninýjungar eru iðlulega þróaðar í hernaðarlegum tilgangi. Þar má telja Internetið og eftirlitstæknina og hlerunarbúnaðinn sem Edward Snowden fletti ofan af nýlega.
En hvað orsakar stríð? Misrétti, völd, sókn í náttúruauðæfi, valdabarátta – oftar en ekki eru þessir þættir faldir á bak við stjórnmálaskoðanir og trúarbrögð. Þegar miklir fjármunir, völd, misrétti og framþróun vísinda standa að baki stríðsrekstri en varla að vænta að mikið hafi dregið úr stríðsátökum frá því Jóhannes úr Kötlum orti kvæðið Bæn árið 1940 (birti hér fyrstu tvö erindin):
Sprengjur falla: brotnar höfuð barns,
brennandi fýkur silfrað öldungshár,
sundrast í tætlur brúður bróður míns,
brjóst þinnar móður verður opið sár.
Hvar er nú vor sælu sólarljóð,
samúð og vizka og tign hins hvíta manns?
Verð ég að sjá hann villtan þurs á ný?
Verð ég að mæna í þögn á glötun hans?
Í ljósi gereyðingarmáttar nútíma hertækni er það skylda okkar að sporna gegn stríði og læra af sögunni. Nú er tími til að fylkja liði og þrýsta á leiðtoga heimsins til friðsamlegra lausna. Það er firra að efla á ný úrelt hernaðarbandalög.
- Hugleiðingar um samningamál - 16/10/2015
- Ísland, Færeyjar og unga fólkið - 26/07/2015
- Breytingar á fjölda starfa eftir hrun - 01/07/2015
