Geðbilun í ættinni

Ég er ekki viss um hvenær ég heyrði nafn Jónasar Skálda fyrst nefnt. Líklega var amma mín búin að segja mér frá honum einhvern tímann eða pabbi. Þau voru stundum dugleg að segja manni frá forfeðrunum en því miður lagði ég sjaldnast við hlustir. Ég var of ungur og hafði engan áhuga á ættingjum mínum. Nema ef vera skyldi þeim sem voru á svipuðum aldri og ég.

Og stundum er bara erfitt að muna nákvæmlega hvar og hvenær maður heyrir eitthvað fyrst. Gæti sennilega logið einhverju fyrst ég er að skrifa um þetta. Hreinlega nenni því ekki. Nenni ekki lengur að ljúga meiru en ég þarf. Það var hvorteðer tímaspursmál hvenær ég kæmist að einhverju um Jónas Skálda.

…

Nokkrum árum eftir að Keli bróðir minn veiktist, einhvern tímann í kringum síðustu aldamót, fletti ég upp í ættarskrám föðurfólksins í Íslendingabókinni hans Kára Stefáns. Það var í tísku á þessum árum – og er kannski enn í dag – að finna genetískar orsakir allra skapaðra hluta. Geðveiki þar á meðal. Ég hafði svosem spurt ættingjana um þetta og flestir svöruðu því á þann veg að það væri barasta engin geðbilun í ættinni. Keli var bara óheppinn. Einhver kom mér samt á sporið og sagði mér frá manni í móðurfjölskyldu föður míns sem mögulega gæti hafa verið geðbilaður.

Kallaður hinu leyndardómsfulla nafni “Skáldi”. Hann var afi Siggu ömmu minnar.

…

Í Íslendingabók segir um Jónas “Skálda” Þorsteinsson:

“Fæddur í Skuggahlíð í Norðfirði 11. apríl 1853. Látinn 16. október 1921. Tók sinnisveiki rúmlega tvítugur og orti mikið í veikindum sínum. Vinnumaður í Mjóafirði og Norðfirði, stundaði lækningar. Tómthúsmaður í Harðangri í Norðfirði 1921.”

Sinnisveikur!? Stundaði lækningar!? Jahá! Ég hafði fundið einn geðbilaðan í ættinni. Og ekki bara geðbilaðan heldur orti hann líka. Hann var skáld! (Svona til að bæta gráu ofan á svart) Hljómar kannski undarlega en það var á sinn hátt gaman að finna einn svona í ættinni í kringum alla fiskimennina. Einn sem var sinnisveikur. Einn sem bjó til ljóð og stundaði lækningar. Þetta fannst mér virkilega spes!

…

Þetta er allt um garð gengið og bróður mínum líður vel (annars væri ég sennilega ekki að skrifa um þetta). Ég velti ekki lengur fyrir mér “orsökum” veikindanna. Hann veiktist bara. Fékk bara kvef í höfuðið blessaður sem hann losnaði síðar við. Á sínum tíma, þegar Keli var vissulega fárveikur, held ég að vitneskjan um þennan forföður minn hafi hjálpað til í mínu eigin “bataferli” eins og sagt er á tæknimáli.

Og hvað á ég eiginlega við? Sennilega eitthvað í þessum dúr:

Jónas “Skáldi” var “sinnisveikur”. Um það verður ekki deilt. Hann lagðist upp í rúm og bjó til ljóð á meðan aðrir ábúendur Skuggahlíðar voru útá túni að heyja. Maðurinn var geggjaður! En hann var ekki bara geðsjúklingur. Hann var ýmislegt annað þ.m.t. skáld og hómópati. Ég gerði mér að sjálfsögðu ekki grein fyrir þessu á augnablikinu sem ég fletti upp í ættartalinu en þetta var mikilvægur lærdómur. Komst að því síðar.