Mikilvægur skilningur

Á ársfundi Atvinnuþróunarfélags Eyjafjarðar, AFE, hinn 27. júní sl. yfirskyggði yfirlýsing forsætisráðherra um flutning Fiskistofu annað það sem fram fór á fundinum. Það var synd því ýmislegt áhugavert koma þar fram hjá þeim Róbert Guðfinnssyni, útgerðarmanni og fjárfesti á Siglufirði og Eyjólfi Guðmundsyni nýjum rektor Háskólans á Akureyri sem voru með áhugaverð erindi á fundinum.

Það sem mig langar hér að beina sjónum að er sú yfirlýsing Róberts Guðfinnssonar að hann hafi skipt um skoðun varðandi auðlindagjald í sjávarútvegi. Hann hafi litið svo á að um skatt á landsbyggðina væri að ræða en hafi nú áttað sig á því að þeir fjármunir sem sköpuðust vegna hagræðingarmöguleika kvótakerfisins voru ekkert endilega nýttir til fjárfestinga heimafyrir heldur hafi allt eins verið fluttir og fjárfest fyrir þá annars staðar. Það megi því segja að með því að skattlegga þennan hagnað hafi fyrst og fremst verið að skattleggja þá peninga sem verið var að fara með af landsbyggðinni eða þaðan sem hagræðingin sem skapaði hagnaðinn hafði átt sér stað. Hann benti á að menn hefðu margir ekki haft þá trú á sinni heimabyggð að vilja fjárfesta þar, en sjálfur er Róbert að fjárfesta fyrir nokkra milljarða á Siglufirði.

Þessi skoðun Róberts kallast á við þá stefnu samtaka sjávarútvegssveitarfélaga að sanngjarnt sé að hluti veiðigjaldsins renni til sjávarbyggðanna til að mæta því tjóni sem þau samfélög verða fyrir, og hafa orðið fyrir, við hina miklu hagræðingu sem sífellt á sér stað í sjávarútvegi og gagnast þjóðinni í heild sinni, en sjávarútvegssamfélögin greiða herkostnaðinn.

Ný þekking og tækni ásamt breytingum á lögum og umgjörð sjávarútvegsins eru helstu áhrifavaldar í þróun sjárvarútvegsamfélaganna. Störfum í veiðum og vinnslu hefur fækkað stórkostlega því alltaf þarf færri hendur til að veiða og vinna þann afla sem berst að landi; vélar og tæki leysa mannshöndina sífellt af hólmi. Lög og reglur styðja við það að auðlindin sé nýtt með sem hagkvæmustum hætti, sem leiðir til þess að leitast er við að fækka því fólki sem þarf til frumvinnslunnar. Afleiðingar þessa eru sífelld fækkun íbúa sjávarbyggðanna því atvinnan í flestum þeirra byggir fyrst og fremst á veiðum og vinnslu auk starfa við þjónustu sveitarfélagsins við íbúana. Forystufólk í sjávarútvegssveitarfélögunum hefur engin tæki til að takast á við fólksfækkunina eða hamla gegn henni, nema fá skilning á orsökum og afleiðingum þessara óhjákvæmilegu breytinga í sjávarútvegi, sífelldri fækkun starfa í veiðum og vinnslu. Hluti veiðigjaldsins þarf að koma til uppbyggingar innviða þessara sveitarfélaga og til stuðnings við þær greinar sem skapa tækifæri og störf framtíðarinnar, m.a. afleidd störf í sjávarútvegi og úrvinnslu ,,aukaafurða“.

Það er mikilvægt að menn í stöðu Róberts skilji þetta samhengi og þá ekki síður þeir stjórnmálamenn sem um véla. Það væri stórt skref í þróun byggðastefnu og möguleiki á að skipta um umræðuefni, frá vörn í sókn.