Kvóti eða ekki kvóti, þar er efinn

Þessi umræða um prófkjör Sjálfstæðisflokksins og konurnar sem eru þar ekki á lista finnst mér að sumu leyti stormur í vatnsglasi. Það er hæpið að alhæfa út frá einu prófkjöri eða út frá nokkrum konum sem lentu neðarlega á lista, sérstaklega þegar um vafasaman ráðherra er að ræða.

Hins vegar er alveg ljóst að konur hafa alltaf verið og eru enn í minnihluta í stjórnmálaheiminum. Fyrir því geta verið tvær ástæður:

1. Að kjósendur vilji frekar karla en konur.
2. Að konum finnist stjórnmálin ekkert sérstaklega aðlaðandi vettvangur (ljái þeim hver sem vill…).

Líklega er það einhver blanda af báðum ástæðum. Og þá þarf að finna lausn á báðum þessum vandamálum.

Hvað varðar kjósendur: mig grunar sterklega að þótt flestir séu alveg til í að hafa konur í stjórnmálum, þá vilji margir helst hafa þær í minnihluta, þótt þeir myndu aldrei viðurkenna það. „Allt er gott í hófi“, segir spakmælið, og ekki lýgur það, eða hvað? Nema hvað, það virðist ekki gilda um karlmenn. Takið eftir, hvernig umræðan snýst alltaf um að það sé of lítið af konum, en ekki of mikið af karlmönnum. Það er bara aldrei of mikið af þeim.

Mig grunar líka, að margir vilji helst hafa konurnar aðeins til hliðar, svona í gæluverkefnum, en ekki í æðstu embættum, því þar þurfi sko „þungavigtarmenn“. Í huga Sjálfstæðismanna eru félagsmál, heilbrigðismál og menntamál allt meira og minna gæluverkefni. Það eina sem skiptir raunverulega máli eru fjármál (lesist: að lækka skatta). Þar duga sko engin vettlingatök.

En þetta eru svo sem engin geimvísindi. Sálfræðingar hafa rannsakað þetta allt saman og þekkja þetta fyrirbæri mjög vel. Það er til dæmis vel þekkt að þegar kemur að makavali, vilja karlmenn helst ekki velja sér „of“ gáfaða eða metnaðarfulla konu. Það er bara ekki nógu sexý. Það er að segja, konan má alveg vera gáfuð og allt það, svo lengi sem hún er ekki gáfaðri en karlmaðurinn. „Allt er gott í hófi“, þið munið…

Konum, hins vegar, finnst yfirleitt jákvætt að makinn sé gáfaðri, metnaðarfyllri, og njóti meira velgengni en þær sjálfar. Líklega vegna þess að konan er gjarnari á að líta á hjónabandið sem „teymisvinnu“ í staðinn fyrir að fara í samkeppnisgírinn. Hún á líka auðveldara með að lifa sig inn í tilfinningum makans. Hans sigrar eru því hennar. Um þessar rannsóknir má lesa til dæmis hér.

Skrýtnir erum við, karlmennirnir. Eða ekki. Kannski vitum innst inni að við erum minni máttar, og þess vegna þurfum við konur sem láta okkur finnast merkilegri? Þetta nær svo langt að sumar konur telja sig knúnar til þess að gera lítið úr eigin gáfum og velgengni, til þess að fæla ekki karlmönnunum frá sér.

En alla vega. Ef karlmenn haga sér svona þegar kemur að makavali, er eitthvað skrýtið að þeir hagi sér eins í kjörklefanum? Ef svo er, er eitthvað skrýtið að hæfileikamiklar konur komist sjaldan í æðstu valdastöður?

En nú víkur sögunni að öðrum punktinum: getur verið að konur séu svo fáar í pólítík einfaldlega vegna þess að þeim finnst það ekki aðlaðandi vettvangur? Hvernig er stjórnmálamenningin okkar?

Mér kemur helst til hugar kappræður sem áttu sér stað í síðustu forsetakosningum. Þar kom meðal annars fram reyndur og vel kunnugur karlkynsframbjóðandi og tókst á við keppinaut sinn í sjónvarpsumræðum, með þeim hætti að útsendingin minnti helst á einhverja blöndu af mýrarbolta og frjálsum bardagaíþróttum. Það slettist svo mikil drulla á sjónvarpsskjáinn að ég neyddist til að slökkva á tækinu og sótthreinsa gaumgæfilega. (Þarf ég nokkuð að nefna að frambjóðandinn var Sjálfstæðismaður?)

Nú get ég ekki talist til fróðra manna þegar kemur að kvennafræðum, en eitt veit ég þó um konur: það er fátt sem fer meira í taugarnar á þeim en að sjá fallega kjólinn sinn útataðan í drullu.

Ef þið viljið fá fleiri konur í pólítík, þá skuluð þið gera svo vel að hætta í leðjuslagnum og byrja að stunda alvöru stjórnmál. Látum þau snúast minna um völd og einstaklinga, og meira um samvinnu og málefni. Þá fyrst mun offramboðið af valdagráðugum karlmönnum minnka, og konur munu geta komist að borðinu.

Hin lausnin er að nota kynjakvóta. Plástra-aðferðin. Hún er reyndar mjög vinsæl hjá sumum stjórnmálamönnum, sem alltaf eru reiðubúnir til að stökkva á skammtímalausnum. Hún er hins vegar fullkomlega gagnslaus, enda breytir maður ekki hugarfari manna með kvótum og reglugerðum. Ef fleiri konur eru sendar í stjórnmál þvert á vilja kjósenda, og þvert á vilja þeirra sjálfra, er það í fyrsta lagi niðurlægjandi fyrir þær sjálfar, og endar í öðru lagi með sjálfblekkingu þar sem við teljum okkur vera búin að leysa vandamálið, en erum í raun bara búin að búa til nýtt.

Spurningin er því ekki: „Af hverju eru svo fáar konur í stjórnmálum?“, heldur frekar:

„Af hverju eru svo margir karlmenn í pólítík?“

Ef þið skiljið hvað ég á við…