Dalastrandabyggð og Árnessýslubyggð

Í tengslum við sveitarstjórnarkosningarnar voru víða gerðar skoðanakannanir um það hvort íbúar gætu hugsað sér að sameinast nágrannasveitarfélögum. Ánægjulegt var að heyra 60% Dalamanna gátu hugsað sér sameiningu og um helmingur íbúa Reykhólahrepps líka. Hins vegar vildu 61% íbúa Hrunamannahrepps ekki sameinast öðru sveitarfélagi. Þessi skoðun Hrunamanna virðist því miður vera ríkjandi á Íslandi.

Ég hef lagt það til að sveitarfélögum á Íslandi verði fækkað í 6 og innan hvers sveitarfélags verði 2-3 kjarnar/hverfi. Með þessu tel ég að draga megi umtalsvert úr óþarfa kostnaði og þannig auka þjónustu við íbúa. Úr því að íbúarnir í Dalabyggð, Reykhólahreppi, og Hrunamannahreppi ákváðu að velta þessu fyrir sér er ekki úr vegi að benda þeim á nokkrar staðreyndir fengnar úr áresreikningum sveitarfélaganna fyrir árið 2012. Kannski hjálpar það einhverjum að sjá ljósið – nú eða forherðast.

Dalabyggð, Reykhólahreppur, Strandabyggð, Kaldranarneshreppur og Árneshreppur eru augljós kostur. Það má þó færa fyrir því veigamikil rök að slík eining væri of veikburða til þess að geta verið sjálfstætt sveitarfélag. Íbúarnir eru samtals 1.629 og skatttekjur eru rétt rúmur milljarður. Þar af eru greiðslur úr jöfnunarsjóði 489 m.kr. eða um 45% af heildarskatttekjum. Hlutfallið er hæst í Reykhólahreppi eða 47%. Rekstur yfirstjórna, ráða og nefnda þessara 5 sveitarfélaga kostar þessa 1.629 íbúa um 140 m.kr. á ári. Það skal tekið fram að ekki er verið að tala um skólastjóra, félagsmálastjóra eða aðra framkvæmdastjóra sveitarfélaganna – aðeins þá sem starfa á skrifstofu hvers sveitarfélags og svo nefndirnar. Dýrasti starfskrafturinn er að sjálfsögðu sveitarstjórinn.

Skeiða- og Gnúpverjahreppur, Hrunamannahreppur, Grímsnes- og Grafningshreppur og Bláskógabyggð er annar augljós kostur. Í þessum 4 sveitarfélögum búa 2.600 íbúar. Skatttekjur eru samtals tæplega 1,9 milljarðar en þar af eru framlög jöfnunarsjóðs rétt um 361 m.kr. eða 19%. Hlutfall jöfnunarsjóðs af skatttekjum er hæst í Hrunamannahreppi eða 34%. Árlegur kostnaður við yfirstjórn, nefndir og ráð er 234 m.kr.

Í þessum 9 sveitarfélögum búa samtals 4.200 íbúar. Samtals kostar rekstur yfirstjórna, nefnda og ráða þessara sveitarfélaga 374 m.kr. Framlög jöfnunarsjóðs eru 850 m.kr. eða rúmlega 202 þúsund krónur á hvern íbúa. Er þetta eðlilegt og/eða nauðsynlegt? Er þetta til hagsbóta fyrir íbúana? Er þjónustan betri svona?

Ég ætla að fullyrða að þjónusta við íbúa þessara sveitarfélaga myndi batna yrði þeim fækkað úr 9 í 2. Það er ekki óraunhæft að ætla að kostnaðurinn við rekstur aðeins þeirra þátta sem ég nefndi í nýju sveitarfélagi Dalastrandabyggð yrði um 40 m.kr. Kostnaðurinn eftir sameiningu í hinu nýja sveitarfélagi Árnessýslubyggð yrði um 60 m.kr. Með því að sameina þessi sveitarfélög mætti spara við ofagreinda þætti reksturins a.m.k. 274 m.kr. Aðrir þættir skila umtalsverðum sparnaði að auki. Það er því augljóst að íbúar þessara sveitarfélaga búa við lakari þjónustu í dag en þær ættu í rauninni að gera.

Það er með öllu óskiljanlegt að sameining sveitarfélaga á Íslandi sé valfrjáls. Þetta varðar ekki bara íbúa hvers sveitarfélags – þetta varðar heildina. Hugsanlega mætti fara leið Finna þá myndi þau sveitarfélög sem sameinast halda greiðslum úr ríkissjóði. En þau sveitarfélög, sem kjósa að halda áfram að reka sig með sína 200 íbúa, gerðu það í framtíðinni án ríkisstyrkja. Hvað veldur þessari þúfnahyggju?