Vondar fréttir fyrir boðbera góðra frétta

Eftir Þórð Snæ Júlíusson

Silja Dögg Gunnarsdóttir, þingkona Framsóknarflokksins, skrifar grein í Fréttablaðið í dag undir fyrirsögninni „Góðar fréttir“ . Þar segir hún að „þungu fargi hafi verið létt af þjóðinni þegar ríkisstjórn Sigmundar Davíðs tók við vorið 2013. Á aðeins einu ári hefur núverandi ríkisstjórn lyft grettistaki og komið efnahagslífinu á réttan kjöl“. Hún segir líka að ótrúleg umskipti hafi orðið í efnahags- og atvinnulífinu á aðeins einu ári.

Í kjölfarið hefst upptalning á þeim góðu efnahagslegu verkum sem ríkisstjórnin hefur, að sögn Silju Daggar, lyft grettistaki með til að koma efnahagslífinu á réttan kjöl.

Afleiðingar niðurfellinga

Eftir slíkan inngang, og eins digurbarkalegar fullyrðingar, átti maður von á því að þingmaðurinn myndi rökstyðja mál sitt almennilega það sem eftir lifði greinar. Það er enda lítið mál að rökstyðja þær efnahagslegu fullyrðingar sem eru sannar með raunverulegum dæmum.

Þess í stað eyðir Silja Dögg þorra greinarinnar í að fjalla um skuldaniðurfellingarnar undir millifyrirsögninni „Allt á uppleið“. Þar rekur hún að hin ómarkvissa 80 milljarða króna gjöf ríkisstjórnarinnar úr ríkissjóði til sumra heimila muni lækka mánaðarlega greiðslubyrði af lánum og hækka ráðstöfunartekjur fjölskyldna sem hana fá. Nú skulum við skoða þessar fullyrðingar aðeins betur. Það er vissulega rétt að sum heimili munu hækka ráðstöfunartekjur sínar og lækka greiðslubyrði. Á meðal þeirra eru 446 heimili sem eiga meira en 100 milljónir króna í hreina eign, 3.199 heimili sem eiga á bilinu 50-99 milljónir króna í hreinni eign og 12.906 heimili sem eiga á bilinu 20-49 millljónir króna í hreinni eign. Þessi heimili, og þau 10.911 til viðbótar sem eiga 10-19 milljónir króna í hreinni eign, munu fyrst og síðast nota þennan pening í aukna neyslu.

Það mun valda ruðningsáhrifum á fasteignamarkaði og gera þeim sem eiga í erfiðleikum með að koma þaki yfir höfuðið enn erfiðara fyrir að gera slíkt. Þetta á til dæmis við um öryrkja, lágt launaða og eignarlausa.

Velur sér greiningaraðila

Þingmaðurinn segir auk þess að „skuldaleiðréttingin hefur hlotið jákvæðar umsagnir hjá erlendum lánshæfismatsfyrirtækjum[…]Standard&Poor´s breytti lánshæfishorfum Ríkissjóðs Íslands úr neikvæðum í stöðugar þar sem dregið hefur úr áhættu sem tengist ríkisfjármálum“.

Þegar mat Standard&Poor´s frá því í janúar 2014, sem Silja Dögg styðst við, er lesið kemur þó í ljós að þetta er fjarri lagi. Þar segir að fyrirtækið hafi breytt mati sínu á horfum Íslands í stöðugar vegna þess að skuldaniðurfellingargjafir ríkisstjórnarinnar væru óliklegar til að auka skuldir ríkissjóðs þar sem þær væru fjármagnaðar með sértekjum, nefnilega bankaskatti á þrotabú föllnu bankanna.

Það er umhugsunarefni þar sem slitastjórn Glitnis hefur sagt að hún muni fara með skattinn fyrir dómstóla og Tryggvi Þór Herbertsson, verkefnastjóri skuldaniðurfellingarinnar, sagði við RÚV í morgun að hugsanlega þyrfti að afturkalla hluta aðgerðanna færi svo að hluti sérteknanna myndu ekki innheimtast. Til viðbótar lagði Tryggvi Þór líka ríka áherslu á að fólk gerði sér grein fyrir að aðgerðirnar væru fjármagnaðar úr ríkissjóði, sem var hressandi hreinskilni.

Þess utan fer þingmaðurinn mjög frjálslega með sannleikann þegar hún segir aðgerðirnar hafa hlotið jákvæðar umsagnir hjá erlendum lánshæfisfyrirtækjum. Moody´s sagði til dæmis í mati sínu í desember 2013 að kaupmáttur heimila myndi örugglega aukast en það myndi verðbólga líka gera. Fyrir vikið myndu vextir hækka og kaupmáttaraukningin dragast saman samhliða. Þetta er fínt orðalag yfir að pissa í skóinn. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur ítrekað varað við skuldaniðurfellingaraðgerðunum og telur þær misráðnar.

Seðlabanki Íslands, sem þekkir málið líkast til best allra, hefur að endingu sett fram þá rökstuddu fullyrðingu að aðgerðirnar muni auka verðbólgu vegna aukinnar einkaneyslu.

Hagvöxtur í höftum

Silja Dögg minnist líka á að hagvöxtur á Íslandi sé nú með því mesta sem þekkist og að atvinnuleysi sé minna en víðast hvar. Nú skulum við líta framhjá þeirri staðreynd að á Íslandi eru í gildi mjög umfangsmikil fjármagnshöft sem skekkja allt hagkerfið og allar hagtölur. Við erum náttúrulega ekki eðlilegir þátttakendur í alþjóðlegu efnahagslífi, heldur súkkulaði, og það verður að mæla okkur sem slíkt.

Hagvöxtur er vissulega að taka við sér hér eftir mögur ár, og því ber að fagna. Í fyrra var hann 3,3 prósent og spár fyrir þetta ár gera ráð fyrir að hann verði svipaður, eða 3,4 prósent á þessu ári. Þessi hagvöxtur er drifinn áfram af af aukinni einkaneyslu, aukinni fjárfestingu einkaaðila og auknum útflutningsverðmætum.

Sitjandi stjórnvöld geta auðvitað ekki hreykt sér af hagvexti síðasta árs, enda var ekki unnið eftir þeirra fjárlögum þá. Af þeim þremur breytum sem keyra áfram hagvöxt á þessu ári liggur fyrir að ríkisstjórnin ber ekki ábyrgð á aukinni fjárfestingu einkaaðila né auknum útflutningsverðmætum sjávarútvegs (vegna heimsmarkaðsverðs á fiski), áls (vegna heimsmarkaðsverðs á áli) né fjölda ferðamanna, enda ekki til heildstæð ferðamannamálastefna hjá henni. Eina sem ríkisstjórnin ber að hluta til ábyrgð á er aukin einkaneysla vegna skuldaniðurfellinga-peningagjafa hennar. Og, líkt og áður sagði, er talið að verðbólga sem hin aukna einkaneysla skapar muni éta þann ávinning upp í náinni framtíð.

Atvinnuleysi hefur líka hríðlækkað, og er það fagnaðarefni. Það er þó ekki þannig að störf hafi verið að skapast vegna aukningar í opinberum framkvæmdum heldur vegna aukinnar fjárfestingar einkaaðila, sérstaklega í byggingariðnaði.

Söfnum ekki gjaldeyri

Þingmaðurinn talar líka um að viðskiptajöfnuður sé jákvæður. Hann hefur reyndar verið neikvæður um 2,7 milljarða króna það sem af er þessu ári.

Vöruskiptajöfnuður, munurinn á því sem við flytjum inn og út, er sömuleiðis neikvæður um tæpa tíu milljarða króna það sem af er ári. Er þar tekið tillit til þess að í águst var hann jákvæður um 6,5 milljarða króna. Á sama tíma í fyrra var vöruskiptajöfnuðurinn jákvæður um 29,7 milljarða króna. Viðsnúningurinn er því sirka 40 milljarðar króna. Þetta er gríðarlegt áhyggjuefni vegna þess að hér eru auðvitað höft og Íslendinga vantar tilfinnanlega gjaldeyri til að hjálpa til við rýmkun þeirra. Það sem af er þessu ári erum við hins vegar að eyða miklu meira en við öflum.

Að lokum hreykir þingmaðurinn sér af jákvæðum rekstri ríkissjóðs. Um það þarf ekkert að hafa mörg orð. Nýi Landsbankinn, sem er að mestu í eigu ríkisins, greiddi 20 milljarða króna í arðgreiðslur til hans. Sú arðgreiðsla varð til þess að tekjujöfnuður var jákvæður um 13,3 milljarðar króna um mitt þetta ár. Án arðgreiðslunnar, sem er ekki eitthvað sem ríkið getur treyst á að skili sér árlega af jafn miklum þunga, enda undirliggjandi rekstur Landsbankans frekar slakur, væri rekstur ríkissjóðs neikvæður um 6,7 milljarða króna. Þegar tekið er tillit til þess að tekjur á borð við auðlegðarskatt, sem skilaði yfir níu milljörðum króna í ríkiskassann á þessu ári, munu hverfa á því næsta er staða ríkissjóðs áfram erfið.

Það skiptir sannarlega máli hverjir stjórna

Silja Dögg er ánægð með sinn flokk og sína ríkisstjórn. Í niðurlagi greinar sinnar segir hún: „Það skiptir sannarlega máli hverjir stjórna!“

Auðvitað er það rétt hjá henni. Það skiptir máli hverjir stjórna. Á mörgum sviðum. En þegar kemur að þeim efnahagsbata sem Ísland í höftum hefur verið að upplifa undanfarin misseri má alveg segja að hann hafi átt sér stað þrátt fyrir ríkisstjórnina, alls ekki vegna hennar. http://kjarninn.is/vondar-frettir-fyrir-bodbera-godra-fretta

Ég sýni því fullan skilning að þingmenn séu að ota sínum pólitíska tota. Síðasta ríkisstjórn var engu skárri í þeim efnum þegar hún hreykti sér af eigin ágæti, oft án nokkurrar innistæðu, en bar síðan fyrir sig frasan „hér varð hrun“ þegar hún gerði mistök líkt og um fangelsisfrelsunarspjald í Matador væri um að ræða. Ég get hins vegar ekki sýnt því skilning að þingmenn beri valkvæða steypu án nokkurs innihalds fyrir kjósendur landsins. Við eigum kröfu á meira.

Þórður Snær Júlíusson, 3. september 2014