Stutt lýsing á tveggja ára sögu – tilraun til fréttaskýringar

Eftir Karl Th. Birgisson

Fyrir alþingiskosningar vorið 2013 sögðu formenn Framsóknar- og Sjálfstæðisflokksins að þeir vildu halda þjóðaratkvæðagreiðslu um framhald umsóknar um aðild að Evrópusambandinu. Bjarni Benediktsson vildi láta hana fara fram á fyrri hluta kjörtímabilsins, jafnvel samhliða sveitarstjórnarkosningum. Sigmundur Davíð Gunnlaugsson var „opinn“ um tímasetninguna.

Snemma árs 2014 var tilkynnt að ekki yrði staðið við þessi loforð – helzta ástæðan væri „ákveðinn ómöguleiki.“ Þess í stað lagði utanríkisráðherra fram tillögu á alþingi um að draga umsóknina til baka. Upp spruttu hörð mótmæli og rúmlega 53 þúsund Íslendingar settu nafn sitt við kröfu um þjóðaratkvæðagreiðslu.

Tillaga utanríkisráðherra náði ekki fram að ganga, en hann og fleiri ráðherrar margítrekuðu að ákvörðun sem þessi yrði ekki tekin án þess að alþingi ætti lokaorðið.

Snemma árs 2015 sagði Bjarni Benediktsson að tillaga utanríkisráðherra yrði lögð fram aftur á þessu þingi enda væri hún á þingmálaskrá hans. Gunnar Bragi Sveinsson sagði að verið væri að skrifa hana.

Tillagan er enn ekki komin fram. Þess í stað skrifaði utanríkisráðherra Evrópusambandinu bréf. Að hans sögn er Ísland þar með ekki lengur umsóknarríki að ESB. Bjarni Benediktsson segir bréfið „ígildi“ þess að draga umsóknina til baka. Þó er í bréfinu það erindi eitt, að biðja sambandið að taka Ísland af lista yfir umsóknarríki. Þetta hefur Evrópusambandið ekki gert og ekki sýnt neina tilburði til þess, heldur sagt þvert á móti að dyr þess standi Íslandi enn opnar.

Efnislega og lagalega er staða Íslands gagnvart Evrópusambandinu því óbreytt. Umsóknin hefur ekki verið dregin til baka og vandséð að Evrópusambandið breyti lista sínum yfir umsóknarríki á meðan svo hefur ekki verið gert. Með því væri sambandið að segja ósatt.

Ríkisstjórnin tók ákvörðun um þessi bréfaskrif síðastliðinn þriðjudag. Þingflokkur Sjálfstæðisflokksins frétti af þeim í gær, fimmtudag. Langflestir þingmenn heyrðu af þeim í fréttum í dagslok.

Ríkisstjórninni hefur á tveimur árum tekizt að hlaupast frá þeirri skoðun að þjóðin skuli ráða framhaldi málsins og því næst þeirri skoðun að alþingi skyldi ráða lyktum þess. Hún kveðst nú, ef marka má yfirlýsingar utanríkis- og fjármálaráðherra, hafa dregið umsóknina til baka upp á sitt eindæmi.

Forsætisráðherra hefur ekki tjáð sig um málið enda upptekinn við veizluhöld í Evrópusambandinu. Enginn veit því hver hans túlkun er. Þegar hann snýr heim mun hann þó, ef að líkum lætur, einkum ræða um umræðuna.