The President is the President. Eða: Do I Look Like an Icelandic Lesbian?

[Palladómur] Það er aftur farið að hausta á Bessastöðum, gæsirnar orðnar órólegar og gamli forsetinn setur á sig trefil áður en hann fer í gönguferð að morgni dags. Hann er að hugsa að enn, eftir öll þessi ár, skynji hann hrynjandina, taktinn, ryþmann, þann hjartslátt jafnvel, sem bergmálar, nei ómar, líkt og þungur beljandi jökulfljótsins um tilkomumikil gil íslenskrar þjóðarsálar.

Já, hann er ennþá með tötsið fyrir því að setja saman meitlaða setningu sem fangar með skáldlegum hætti tíðarandann. Hann pírir augun enn frekar og blæs í gegnum nefið svo hvín í vinstri nösinni.

Hann er að semja og hann getur ekki látið hjá líða að minnast á Ísafjörð og Þingeyri og þau fótatök lítilla drengja sem með leik sínum snertu óafvitandi á öllum helstu undirstöðuatvinnuvegum þjóðarinnar, grunnstoðum þess samfélags sem mótaði þá og þeir áttu síðar svo ríkan þátt í að móta sjálfir. Til baka. Móta sjálfir til baka. Þetta hljómar vel og honum hlýnar innra með sér þegar hann hugsar um litla drenginn sem hann var.

Litli glókollur, hugsar hann til sjálfs sín. Hvern hefði grunað að slík örlög biðu rakarasonar frá Ísafirði? Að verða tengiliður sinnar þjóðar við umheiminn. Nokkurs konar ambassador heimsstjórnmálanna á Íslandi og um leið fulltrúi þjóðar sinnar á alþjóðavettvangi, talsmaður lifnaðarhátta sem útheimta þrek, þor og kraft. Sérstaka blöndu, manngerð ólíka öllu öðru sem finnst á jörðinni.

Kannski var þetta yfir strikið. Þeir myndu kannski kalla þetta oflof, kaldhæðnispakkið á blöðunum. Háð.

En þetta er svona. Engin þjóð er eins og Íslendingar, hugsar gamli forsetinn og virðir fyrir sér höfuðborgina þar sem hún glitrar undir Esjunni. Hann yrði að gæta þess nú að fara ekki fram úr sér og segja eitthvað sem gengur of langt. Komið að lokum kjörtímabilsins. Það verða kannski kosningar.

———-

Í útlöndum er þetta öðruvísi. Þar er forsetinn forsetinn. En á Íslandi eru allir alltaf að passa að menn haldi sig á mottunni. Nema auðvitað þessi stjórnmálafræðiprófessor í matarboðinu í London um árið. Afstyrmismaður hreint út sagt, hræðileg persóna.

– But as I understand it, in Iceland, the President has no real power.

Hann hafði brugðist reiður við.

– Well, that just shows abysmal ignorance. In Iceland the President is the President.

En þetta skipti engu máli. Hann hristir höfuðið. Sumt væri ekki gott að færi í blöðin. Þessi náungi hafði greinilega aldrei heyrt um Icesave eða fjölmiðlalögin og þær grundvallarbreytingar sem urðu í núverandi forsetatíð á hlutverki forsetans í íslenskri stjórnskipan.

Svo var það ástralski blaðamaðurinn um árið. Hvílíkt fífl. Þar hafði hann líka brugðist reiður við.

– No, being gay has no impact on the presidency, because I am not gay. What kind of a question is this?

– I thought Iceland had the first gay head of state?

– That was the Prime Minister.

– So you are not gay?

– Do I look like an Icelandic lesbian?

– Well… no. But then who is the head of state, the President or the Prime Minister?

– In Iceland the President is the President.

Hér rifjast upp sjónvarpsþátturinn með Hannesi og Merði aftan úr grárri forneskju. Út úr sterku ljósinu, sminklyktinni, myndavélakraðakinu, orðaflauminum úr útflutningsleiðinni og Alþýðubandalagstalinu kemur fullyrðing frá Hannesi:

– Þú ert bara einn af þeim sem getur ekki sofið ef þú veist að einhver er að græða pening einhvers staðar.

Hann svaraði leiftursnöggt.

– Þú veist bara ekkert um það hvernig ég sef á nóttunni.

Seinna sagði hann félögum sínum frá þessu svona: Þá láku mennirnir á bak við myndavélarnar niður vegna þess að þeir vissu eins og ég að Hannes er hommi.

Það slokknar á þessu sjónvarpi. Ekkert persónulegt, tuldrar forsetinn. Ekkert persónulegt hafði verið mottó hans í gegnum allan ferilinn. Hann hafði ekkert á móti hommum eða lesbíum. Margir af mínum bestu vinum eiga vini sem eru hommar og lesbíur.

Hvaða vini áttu? Óvænt gagnrýnisröddin kemur innan úr djúpum sálarinnar. Hann svaraði henni strax. Það er ekkert slíkt til. Vinir eru hagsmunatengingar. Og hver ert þú? Ég er þú, svarar röddin. The President of Iceland.

Það má alltaf gera ný bandalög, finna nýja sameiginlega fleti ef menn eru fókuseraðir á stóru myndina, hugsar forsetinn. Stóra myndin gengur út á að að halda völdum. No matter what.

Vera – hann var aftur farinn að semja – sá forseti sem er í senn stjórnmálamaður af heimssögulegu kalíberi, fræðimaður sem hefur skilning á gangverki heimsþorpsins í geópólitísku samhengi en um leið – kúnstpása – menningarlega þenkjandi heimsborgari sem er vel heima í umræðum um það nýjasta í bókmenntum og listum. Góður íslendingur og sannur heimsborgari.

———-

Þvílíkur lífsstíll. Hann er aftur farinn að hugsa um glókoll. Erlendis í hverri viku, einkabílstjóri, þjónustufólk, fundir með þjóðarleiðtogum stærstu þjóða heims, samtöl við helstu fræðimenn stærstu háskóla veraldar, konungleg brúðkaup, ferðalög á framandi slóðir á fyrsta farrými, skíðafrí í Aspen, kvöldverðir með kvikmyndastjörnum, Dorrit og demantarnir.

Hver hefði trúað þessu? Ekki litli glókollur.

Það er samt ekki auðvelt að vera sá síðasti af sinni kynslóð. Eini eftirlifandi ´68 hópsins. Sigurvegarinn. Survivorinn. Sá klókasti, úrræðabesti og ófyrirleitnasti. Sá kann allt sem bíða kann.

Þá birtist minning af blaðamannafundi þar sem hann segir sigri hrósandi við einn snápinn: „Ég ætla bara að vona að við séum báðir nógu stórir menn, Jóhann, til að viðurkenna að þú hafðir rangt fyrir þér.“

Og svo hljómar undir ræðan um skítlega eðlið.

Búinn að vinna þau öll. Endast lengst. Davíð hættur á Mogganum. Jóhanna sest í helgan stein. Þorsteinn Pálsson stiginn af hólnum. Guðni og Halldór horfnir. Jón Baldvin búinn. Allir farnir.

Sjálfsmyndin byggir á embættinu og þegar embættinu sleppir hættir sjálfið að vera til. Að hætta sem forseti er eins og að hætta að vera til.

Á næsta ári gætu verið kosningar. Þá er að setja sig í stellingar, finna nýja bandamenn, semja meitlaðar setningar. Setja hlutina í samhengi. Framtíðina og óvissuna. Láta fólkið skilja að Ólafur Ragnar á áfram samleið með þjóðinni árið 2020 eins og undanfarinn aldarfjórðung.

Hann vefur að sér frakkanum og heldur áfram göngunni. Bráðum kemur veturinn sem hefur hert þessa þjóð í þúsund ár.