Handhafar hálfra atkvæða

Eitt af því sem þarf að laga á Íslandi er ójafnt vægi atkvæða í alþingiskosningum. Morgunblaðið gerði ágætis úttekt á þessu fyrir kosningarnar 2013. Þar kemur fram að þeir sem ná kjöri í stærsta kjör­dæmi lands­ins, Suðvest­ur­kjör­dæmi í alþing­is­kosn­ing­un­um 2013, þurfa til þess 82% fleiri at­kvæði en þeir sem ná kjöri í minnsta kjör­dæmi lands­ins sem er Norðvest­ur­kjör­dæmi. Á bak við hvern þing­mann SV-kjör­dæm­is voru 4.858 at­kvæði, en 2.668 að baki hverju þing­sæti NV-kjör­dæm­is. Ástandið er ekki mikið betra sé litið til Reykjavíkurkjördæmanna. Í Reykja­vík norður voru 4.142 atkvæði á bak við hvern þingmann en 4.109 í Reykjavík suður. Íbúatölur hafa sjálfsagt breyst eitthvað á síðustu þremur árum en regluverkinu hefur ekki verið breytt og við í „kraganum“ megum enn una við að vera bara hálfdrættingar í samanburði við þá íbúa stórhöfuðborgarsvæðisins sem búa handan við Hvalfjarðargöngin.

Við þurfum að laga þetta.

Eftirlitsnefnd Öryggis- og samvinnustofnunar Evrópu (ÖSE) hefur í skýrslum sínum eftir kosningarnar 2009 og 2013 bent á að þetta sé hreint ekki í lagi og veki spurn­ing­ar um jafn­ræði kjós­enda. Vísað er til til­mæla Fen­eyja­nefnd­ar Evr­ópuráðsins um að mis­ræmi í atkvæðavægi eigi ekki að vera um­fram 10%, og alls ekki yfir 15%, nema í sérstök­um til­vik­um, svo sem til varn­ar af­mörkuðum minni­hluta­hóp­um. Vandséð er að íbúar Akraness teljist slíkur minnihlutahópur. Jafn atkvæðisréttur allra landsmanna er mannréttindamál og við erum í tómu tjóni.

Misvægi atkvæða er eitt af fjölmörgu sem ný stjórnarskrá lagar og var eitt af þeim atriðum sem spurt var um í þjóðaratkvæðagreiðslunni 20. október 2012. 58,2% kjósenda á landsvísu vildu jafnt vægi atkvæða en einungis 29, 3% sögðu nei. (Glöggir lesendur sjá að aðeins 87,5% kjósenda tóku afstöðu til þessarar spurningar).

En hvað getum við gert núna til að hafa meiri áhrif á það hverjir setjast á þing? Jú, við getum tekið þátt í að velja fulltrúa á lista hjá þeim stjórnmálasamtökum sem bjóða okkur að gera það. Þar getur hvert og eitt okkar haft töluvert meiri áhrif en þegar kemur að Alþingiskosningunum sjálfum.

Sjálf býð ég mig fram í flokksvali Samfylkingarinnar í SV-kjördæmi þar sem mannréttindabrotið bítur fastast. Mitt ráð til þeirra sem vilja hafa áhrif er að bíða ekki eftir þingkosningunum heldur taka þátt í prófkjörum og flokksvali þar sem opið er fyrir slíkt. Í Samfylkinginni mega allir sem hafa kosningarétt í kjördæminu taka þátt ef þeir skrá sig sem stuðningsmann fyrir 3. september. Auðvitað er líka hægt að ganga í flokkinn og láta til sín taka eða bjóða sig fram. Það er alltaf pláss fyrir gott fólk.