trusted online casino malaysia
Ritstjóri Herðubreiðar 10/03/2015

Gömul saga af gömlum körlum. Eða: Hver var eiginlega uppljóstrari Styrmis Gunnarssonar?

Svavar og StyrmirEftir Karl Th. Birgisson

Aðeins einn stjórnmálaflokkur á Íslandi hefur stundað skipulögð lögbrot gegn öðrum Íslendingum – njósnir, vopnaburð og þjófnað: Sjálfstæðisflokkurinn.

Þetta er ein niðurstaða Svavars Gestssonar, fyrrverandi ráðherra og formanns Alþýðubandalagsins, í ýtarlegum ritdómi sem hann skrifar í nýútkomnu hefti Tímarits Máls og menningar. Þar fjallar Svavar um bók Styrmis Gunnarssonar, Í köldu stríði – Barátta og vinátta á átakatímum (Veröld, 2014).

Grein Svavars er efnismikil og fréttnæm, og Herðubreið hvetur lesendur sína til þess að verða sér úti um hvort tveggja, bók Styrmis og tímaritið með umfjöllun Svavars.

Lögbrot þrenn

Styrmir upplýsir í bók sinni hvernig hann var fenginn til þess að afla upplýsinga um pólitíska andstæðinga Sjálfstæðisflokksins, sem fóru beint til Bjarna Benediktssonar varaformanns og dómsmálaráðherra og Geirs Hallgrímssonar borgarstjóra (og síðar líka formanns flokksins og forsætisráðherra). Til þess arna hafði Styrmir sérstakan uppljóstrara innan raða sósíalista og Styrmir þóttist vita að skýrslur hans færu líka til bandaríska sendiráðsins.

Slíkar njósnir eru brot á hegningarlögum og við liggur fangelsisvist.

Styrmir segir einnig frá skotvopnaæfingum „varaliðs“ lögreglu sem hann varð vitni að. Vopnin komu frá lögreglustjóranum í Reykjavík, en þeir sem æfðu sig voru undir forsjá fyrrum meðlima í Félagi þjóðernissinna – íslenzka nazistaflokknum sem rann inn í Sjálfstæðisflokkinn.

Þessar æfingar og vopnaburður gengu þvert gegn landslögum, en tilgangurinn var skýr – og kom í ljós á Austurvelli vorið 1949 þegar einhver hluti þessa varaliðs faldi sig í einkennisbúningi í þingflokksherbergi Sjálfstæðisflokksins, beintengdur við lögreglustjórann og beið fyrirmæla. Frá þessum atburðum er ýtarlega sagt í bók Guðna Th. Jóhannessonar, Óvinir ríkisins.

Í þessu samhengi er fróðlegt að rifja upp, að Hannes Hólmsteinn Gissurarson og aðrir sagnfræðingar á vegum Sjálfstæðisflokksins hafa lagt mikið á sig til að sýna fram á að forystumenn íslenzkrar verkalýðshreyfingar hafi skipulagt vopnaða byltingu á fyrri hluta síðustu aldar. Í þeirri sögu hafa þó aldrei fundizt nein gögn um vopnabúr, hvað þá skipulagðar æfingar í notkun vopnanna. Né heldur einkennisbúningar.

Svavar rifjar upp þriðja lögbrotið, þegar Heimdallur birti stolin einkabréf stúdenta sem þá voru við nám hinum megin við járntjaldið. Þau komu út í bók árið 1963 sem fékk nafnið SÍA-skýrslurnar. Vegna þessa var ungliðafélagið Heimdallur dæmdur árið 1974 til þess að greiða Hjalta Kristgeirssyni – sem hafði verið við nám í Ungverjalandi – miskabætur, höfundarlaun og allan málskostnað að auki. Hugsanlega hefur skort lögfræðinga innan Heimdallar til að þæfa málið enn lengur fyrir dómi.

Heimdallur sagðist við réttarhöldin hafa fengið einkabréf sósíalistanna frá Morgunblaðinu.

Stóra samhengið

Um þessi lögbrot skrifar Svavar Gestsson í stóra samhenginu, hinu alltumlykjandi valdi Sjálfstæðisflokksins í íslenzsku samfélagi. Ekki einasta hefur hann verið við völd í 54 ár af 70 í sögu lýðveldisins, heldur lærði hann mjög snemma að tryggja þau völd með mjög skipulögðum hætti.

Frá þeim vinnubrögðum er einnig grannt sagt í annarri bók Guðna Th., ævisögu Gunnars Thoroddsens, og byggir þar á gögnum Gunnars sjálfs um skrásetningu skoðana fólks eftir vinnustöðum og búsetu, en Svavar bætir sínum eigin upplýsingum við í ritdómnum.

Hann hefur nefnilega undir höndum bréf og skýrslur erindreka Sjálfstæðisflokksins, og vitnar meðal annars í skipulagða herferð til að ná undirtökum í launþegahreyfingunni – hinum höfuðandstæðingnum.

Hér er til dæmis tilvitnun Svavars í bréf þar sem kortleggja þurfti kennara í Dölunum árið 1954:

„Við erum nú að reyna að gera nákvæma spjaldskrá yfir alla kennara á landinu.

Ég sendi þér því nöfn yfir þá kennara, sem mér er sagt að starfandi séu í kjördæmi þínu og treysti þér til að merkja þá og senda mér síðan listann til baka, sem fyrst og ekki síðar en 15. ágúst.

Ég verð að biðja þig að fara með þetta sem algert trúnaðarmál, því enginn má fá að vita um, að við erum að vinna að þessu.

Með beztu kveðju.

Gunnar Helgason.

Bréfið er skrifað á haus Sjálfstæðisflokksins.“

Sjálfstæðisflokkurinn hefur staðið fyrir því fyrr og seinna, þar sem hann hafði völd til, að ákveða á grundvelli slíkra upplýsinga, hverjir fengu atvinnu og ekki, hverjir fengu húsnæði og ekki, og hverjir héldu mannorðinu og ekki.

Þetta gerðist vitaskuld víðar, til dæmis þar sem eitt kaupfélag hafði samfélagið í greipum sér og líka til dæmis í Neskaupstað, sem var eins valdaflokks bæjarfélag líkt og Reykjavík.

Í öllum tilvikum var pólitískt vald notað til þess að níðast á fólki og tryggja áframhaldandi völd flokksins. En eins og Svavar orðar það í ritdómi sínum voru tilburðir annarra „eins og tíst í spörfugli borið saman við lúðrasveit þegar Flokkurinn var annars vegar.“

Núnú

Og hvað? Hvað varðar okkur um þessa sögu gamalla karla af gömlu samfélagi, sem á lítið eða ekkert skylt við okkar? Hverjum er ekki sama?

Það eru máske eðlilegar spurningar. Þeir sem spyrja þannig mættu þó muna, að enn er á lífi fólk sem Sjálfstæðisflokkurinn kom árum saman í veg fyrir að fengi vinnu – vegna skoðana þess. Börn þessa fólks, sem upplifðu atvinnubannið og áhrif þess, eru á bezta aldri í dag og að því leyti í það minnsta er þessi saga mjög nálæg okkur.

Aukreitis þarf varla að rifja upp, að Styrmir Gunnarsson, sem hefur lýst sig opinberlega sekan um njósnir um samborgara sína (og hugsanlega landráð), tekur enn fullan þátt í opinberri umræðu, á vefnum og í sjónvarpi allra landsmanna í sérstökum þætti. Bekkjarbróðir hans úr barnaskóla, Jón Baldvin Hannibalsson, er hreint ekki heldur hættur að tjá sig.

Saga Styrmis, og umfjöllun Svavars um hana, er þess vegna – og því miður – lifandi hluti af okkar eigin samtímasögu. Styrmis saga er okkar ógeðslega saga.

Hver var uppljóstrarinn?

Sem leiðir okkur að fyrriparti í þessari sögu, sem enginn hefur þorað að botna.

Styrmir Gunnarsson hafði uppljóstrara í röðum sósíalista eða að minnsta kosti innan Alþýðubandalagsins. Stóra spurningin hlýtur að vera: Hver var þessi uppljóstrari?

Í kringum þessa spurningu virðast allir tipla. Ekki gefur Styrmir upp nafnið enda bundinn ævilöngum trúnaði sem sannur njósnari í þjónustu flokksins. Svavar gerir heldur enga tilraun til þess í ritdómi sínum, jafnvel þótt hann og félagar hans í Alþýðubandalaginu hafi núna haft hálfa öld til þess að velta því fyrir sér. Hví ekki? Það er ekki eins og um marga tugi manna sé að ræða.

TMMOg þó. Svavar droppar setningum eins og þessari:

„Uppljóstrarinn hefur engar upplýsingar úr æðstu stofnunum þessara flokka nema af afspurn, en hann hefur setið nokkra félagsfundi í Sósíalistafélagi Reykjavíkur og í Æskulýðsfylkingunni í Reykjavík og  tvo fundi í Alþýðubandalaginu í Reykjavík.“

Þetta er semsagt enginn úr forystunni, heldur einhver úr neðri deildinni. Úr því að Svavar nennir ekki að nefna líkleg nöfn (og Stymir er bundinn 007-eiðnum) ætla ég að gera það:

Uppljóstrarinn var annaðhvort Jón Baldvin eða Ragnar Arnalds.

Rökin fyrir því eru tvenn, pólitísk og persónuleg.

Fyrst hin persónulegu: Jón Baldvin og Ragnar hafa verið vinir Styrmis síðan úr Skeggjabekknum í barnaskóla – og eru það enn. Tengsl þeirra hafa verið sterk í sextíu ár og þeir þreytast ekki á því að rifja þau upp, fái þeir tækifæri til.

Bæði Svavar og Styrmir nota einmitt tækifærið í bókinni og ritdómnum til að tala svolítið meira um Skeggjabekkinn.

Pólitísku rökin eru þessi: Ragnar Arnalds hefur aldrei verið sósíalisti, ekki frekar en Ólafur Ragnar Grímsson. Ólafur var upphaflega í Framsóknarflokknum, en Ragnar í Þjóðvarnarflokknum. Hann barðist einkum gegn herstöðinni, en gagnrýndi líka harðlega fylgisspekt Alþýðubandalagsins við Sovétríkin.

Jón Baldvin var á svipuðum slóðum á þessum tíma. Hann var sannfærður sósíalisti sem ungur maður, en varð smám saman mjög harðdrægur andstæðingur Sovétsins, sem (ásamt með mörgu öðru) varð til þess að hann fór úr Alþýðubandalaginu.

Þeir áttu það líka sameiginlegt, Jón Baldvin og Ragnar, að vera ritstjórar Frjálsrar þjóðar, málgagns Þjóðvarnarflokksins, á þeim árum sem Styrmir Gunnarsson lærði til njósnara.

Hvorugur þeirra átti hugmyndafræðilega samleið með þeim, sem þarna höfðu ekki enn gert fortakslaust upp við arfleifð Sovétkommúnismans.

Opnum skjalaskápana

Ef einhver hefur betri hugmynd um hver hinn dularfulli uppljóstrari var, er hér með lýst eftir henni. En þó öllu frekar, að persónur og leikendur gefi sig bara fram og segi satt um sig og hvað þeir gerðu og gerðu ekki.

Það væri í þágu heilbrigðrar upplýsingar, og svo að við getum kannske sett bara punkt aftan við þennan litla kafla í sögu landsins. Það væri voða hollt.

Í leiðinni er rétt að biðja nýja ráðsmenn í Valhöll, að láta nú Landsbókasafnið hafa þau gögn flokksins sem væru okkur gagnleg til að skilja sjálf okkur og söguna.

Afkomendur Bjarna Benediktssonar hafa sýnt þar fordæmi til eftirbreytni (bjarnibenediktsson.is) og á bókasöfnum eru nú þegar öll tiltækileg skjöl sósíalistanna, sem ætluðu að granda landi og þjóð. Varla hefur Flokkurinn nokkuð að fela frekar en þeir?

 

1,417