Gettó

Félagsleg staða þeirra sem leigja húsnæði er ömurleg. Skiptir þá ekki máli hvort viðkomandi hefur valið að vera leigjandi eða neyðst til þess; húsaleiga er há og yfir velsæmismörkum.

Ástæður þessa eru margar. Ein er byggingakostnaður, sem fullyrt er að sé allt að þriðjungi hærri en hann er í raun. Það er snúið að sanna það, en í stuttu máli lítur dæmið svona út:

Ný „meðalíbúð“ í fjölbýli er seld á 30 miljónir króna. Það kostar 10 miljónir að gera hana fokhelda, aðrar 10 miljónir að innrétta hana og gera íbúðarhæfa, allt innifalið; verkalaun, efni, gjöld. 10 miljónir eru söluhagnaður. Þessi reikniformúla er pikkföst í opinbera kerfinu, meðal annars hjá þeim sem mæla vísitöluna og allt þetta fína. Leiga á íbúðinni er miðuð við tilbúna verðið og „hæfilegan“ hagnað af fjárfestingunni.

Nú er vandi leigjenda ekki nýtilkominn. Eitt sinn þegar hann var í hámæli átti að leysa hann með íslenskum flumbrugangi; teknar voru upp húsaleigubætur. Annað hvort var hið augljósa hulið löggjafanum, nema honum hafi verið slétt sama: Að löggjöfin hefði það eitt í för með sér að húsleiga hækkaði sem næmi bótunum. Sú varð og raunin. Bæturnar runnu til húseigandans í gegn um hendur leigjandans.

Og nú á enn að „bæta“ stöðu leigjenda. Það stendur til að veita hundruðum miljóna í að byggja „ódýrt félagslegt leiguhúsnæði.“ Með öðrum orðu: Annars flokks íbúðir. Gettó.

Það er ekki svo að lausn á þessu máli sé tiltæk. Hitt er þó ljóst, að farsælla væri að nota eitthvað af miljónunum til rannssókna á byggingakostnaði, og fá til þess erlenda sérfræðinga sem hvorki eiga frændur né frænkur hérlendis og hafa engra hagsmuna að gæta, í stað þess að reisa gettó. Að rannsókn lokinni væri hægt að hefja markvissari vinnu við langtímalausn á vanda leigjenda.