Flísin í auga náungans – auðmýktarlaus Afhjúpun Reynis Traustasonar

Eftir Kolbein Óttarsson Proppé

Það gustar af Reyni Traustasyni. Honum var bolað út af DV, þar sem hann hafði verið ritstjóri og einn af eigendum blaðsins, en ekki leggst hann í kör heldur skrifar uppgjör. Þar eru ekki aðeins undir nýir eigendur DV, Reynir fer yfir allan feril sinn og er þar af mörgu að taka enda á hann að baki merkilegan feril.

Afhjúpun er sem sagt uppgjörsbók og áhugaverð sem slík. Þó verður að segjast eins og er að undirritaður hafði meira gaman af upprifjun Reynis á ferlinum, en frásögnum af þeim fléttum sem urðu til að DV skipti um eigendur, en slíkt er auðvitað persónubundið. Líkt og gefur að skilja er Reynir fráleitt sáttur við niðurstöðuna með DV og víða örlar á biturð í þeim texta. Til dæmis þegar Reynir agnúast út í klæðaburð andstæðinga sinna á hluthafafundi DV, Björn Leifsson er með sólgleraugu á fundi og Sigurður G. í svörtum og hvítum Nike Free-skóm. Þetta finnst Reyni, manninum sem skartar kúrekahatti í tíma og ótíma jafnt innandyra sem utan, greinilega ótækt.

Afhjúpun er skemmtileg lesning. Reynir hefur frá mörgu að segja og gerir það vel. Textinn er lipur og frásögnin lifandi. Helsti ljóður á bókinni er hins vegar skortur á sjálfsgagnrýni. Eðlilega sér Reynir hlutina frá sínum sjónarhóli, en afhjúpunin beinist fyrst og fremst að öðrum. Oft og tíðum fannst undirrituðum hann hafa færi á að setja eigin verk og gjörðir í stærra samhengi og greina, en á það skorti tilfinnanlega, þó slíkt megi einnig finna.

Honum finnst til dæmis ekkert athugavert við það að hafa verið bæði frummælandi og fréttaritari á fundi Sjálfstæðisflokksins fyrir vestan, að hafa haldið ræðu og síðan tekið viðtal við annan frummælanda, Davíð Oddsson formann flokksins. Sú frásögn einkennist af stolti yfir því hve mörg járn Reynir hafði í eldinum, en hvergi örlar á þeirri hugsun að þetta sé kannski ekki eðlilegt út frá faglegum sjónarmiðum blaðamennsku. Eða hvað fyndist okkur um það ef fréttamaður Ríkisútvarpsins væri frummælandi á fundi Sjálfstæðisflokksins en tæki síðan viðtal við formann flokksins fyrir kvöldfréttatímann?

Annað dæmi má nefna þegar kom að fréttaflutningi annarra miðla af fjárhagsvandræðum DV. Þar örlar á furðulegum sjónarmiðum Reynis þegar hann segir að Fréttablaðið hafi tekið að sér að segja frétt um skattaskuld DV. Furðulegt orðalag sem gefur til kynna annarleg sjónarmið varðandi fréttaflutning og mér er til efs að Reynir hefði notað sama orðalag hefði DV undir hans stjórn sagt frá skattaskuldum Moggans, svo dæmi sé tekið. Til að allrar sanngirni sé gætt skal tekið fram að undirritaður starfaði á ritstjórn Fréttablaðsins á þessum tíma.

Þá virðist myndaval annarra fjölmiðla með fréttum af skuldum DV á vörslugjöldum hafa skapraunað Reyni. „Gjarnan var mynd af mér með þessum fréttum þótt ábyrgð mín takmarkaðist við það eitt að sitja í stjórn.“ Fréttahaukur eins og Reynir Traustason veit fullvel að eðlilegt er að birta myndir af ritstjóra DV, andliti blaðsins og þekktum manni, við slíkar fréttir. Enda segir hann frá því síðar í bókinni að hann hafi sagt við Björn Leifsson í World Class að ástæðan fyrir því að Björn varð í forgrunni í umfjöllun DV um fjármál hans og viðskiptafélaga hans, en ekki viðskiptafélaginn, hafi verði sú að Björn væri frægur.

Síðari hluti ofangreindrar tilvitnunar sýnir þó öllu alvarlegri dómgreindarbrest hjá Reyni, þar sem hann segir að ábyrgð sín á fjármálum DV hafi takmarkast við það eitt að sitja í stjórn. Mér er til efs að ritstjórinn Reynir Traustason hefði gefið mikið fyrir slíkar afsakanir hjá stjórnarmönnum hinna föllnu banka.

Það skortir með öðrum orðum auðmýkt og sjálfsgagnrýni í frásögn Reynis. Hún hefði orðið svo miklu betri en hún er ef hann hefði verið jafn gagnrýninn á sjálfan sig og hann er á aðra. Þá hefði verið um alvöru uppgjör að ræða, alvöru afhjúpun. En kannski er eðlilegt að bók sem skrifuð er svo skömmu eftir tilfinningarík átök um DV sé einmitt svona, nokkurs konar varnarrit. Og fyrir sumum er sókn jú besta vörnin.

Afhjúpun er fyrirtaks lesning. Hún veitir áhugaverða innsýn í heim fjölmiðlanna í tvo áratugi, þær endalausu fléttur um eignahald og breytingar á ritstjórnum sem einkenna hinn hverfula starfsvettvang. Reynir hefur upplifað ýmislegt á ferlinum og á að baki glæsta sigra í blaðamennskunni sem hann getur verið stoltur af. Og kannski eru fleiri framundan, að minnsta kosti gefur Reynir í skyn að ferlinum sé fráleitt lokið.

Þrjár stjörnur.

Kolbeinn Óttarsson Proppé