Fegurðin

Spámennirnir í Botnleysufirði er vel sögð saga og merkileg. Hún hlaut bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs 2013 og kom út í afburðagóðri íslenskri þýðingu í haust eð leið og er þess vegna, meðal annars, fögur í hrikaleik sínum.

Hilling 38 er líka verðlaunabók, hlaut bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs 2014. Á móðurmáli höfundar hefur þetta verið góð saga og heiðurs verð. Hún var gefin út á íslensku í haust. Við það hvarf fegurðin úr henni og hún varð þriðja flokks; lítilverð og ljót.

Gamla Landsspítalahúsið við Hringbraut er fallegt hús. Um það eru flestir sammála. Umhverfis það eru fjölmörg hús sem reist voru síðar. Þeir sem unnu að þeim hafa vafalaust ætlað að byggja hentug og fögur hús. Samkvæmt almannarómi má segja að það hafi mistekist. Að minnsta kosti hvað fegurðinni viðkemur.

Nú hefur verið birt opinber útlitsmynd af fyrirhugðum byggingum á „Hafnartorgi“. Mörgum þykir ljótt að sjá. Ekki öllum. Og ekki þeim sem teiknuðu húsin, því fullyrða má að þeir hafi ekki ætlað sér að teikna ljóst hús. Svo gerðist það að freki karlinn, sem um stundarsakir vinnur í stjórnarráðshúsinu, sá teikningarnar, fór út á tröppur, horfði í átt að toginu og kvað upp sinn dóm fyrir framan sjónvarpsvélar, sem þarna voru staddar „fyrir tilviljun“: Þetta er ljótt. Þetta leyfi ég ekki, sagði hann án þess að hafa nokkurn rétt til að banna eitt né neitt í þessum efnum; ekki frekar en tollstjórinn eða póstburðarmaðurinn.

Freki karlinn í stjórnarráðinu nennir ekki að sinna vinnunni sem hann fær kaup fyrir; hjá honum rekur margt á reiðanum. Honum virðist láta betur að skipta sér að því sem honum kemur ekki við. Og það nægir honum ekki að gera það eins og almennur borgari, hann gerir það í frekjuköstum. Og með tilskipunum.

Það getur vel verið að húsin á „Hafnartorgi“ ættu að líta öðru vísi út en teikningarnar gefa til kynna. Að þau ættu að vera „fallegri“ hvað sem það merkir. Hitt leyfi ég mér að efast um; algerlega: Að fegurðarsmekkur freka karlsins sé þróaðri en þeirra sem eiga að skipuleggja, teikna og byggja við torgið og skilja þar eftir eigin sýn á hagkvæmni og fegurð, minnisvarða sem standa munn áratugum saman sem vitnisburður gegn þeim eða með þeim. Þeir þekkja það sem við vitum felst; það er auðvelt að drepa fegurðina. Og það munu þeir áreiðanlega forðast, langt umfram freka karlinn; það er hægt að fullyrða ef tillit er tekið til unninna verka hans og þeirra.