trusted online casino malaysia
Ritstjóri Herðubreiðar 10/11/2015

Er Bubbi Morthens eins og nýja kærastan hans pabba – rosalega fín þangað til hún flytur inn?

Ritdómur – Stefán Bogi SveinssonBubbi Morthens

Öskraðu gat á myrkrið

Bubbi Morthens

(Mál og menning, 2015)

Ég var einu sinni staddur í ágætri afmælisveislu. Þar hélt mikill sómamaður ræðu um afmælisbarnið sem hann hóf með því að segja að lykillinn að því að halda góða afmælisræðu, sem ekki hljómaði eins og snemmbúin líkræða, væri að tala mestmegnis um sjálfan sig. Og síðan hélt hann mjög góða afmælisræðu, og þá einkum og sér í lagi um sjálfan sig.

Ég hef ákveðið að láta á þetta reyna varðandi þessa umfjöllun. Hún er mikið til um sjálfan mig. En engar áhyggjur, það er eitthvað líka um bókina sem um ræðir.

Það veldur mér í fyrsta lagi vandræðum hvað ég á að kalla þessa umfjöllun. Er þetta ritdómur? Mér finnst ég varla umkominn þess að dæma einn eða neinn. Bókagagnrýni? Jú, gott og vel, en það finnst mér þó alltaf benda til þess að sá sem skrifar hafi einhverjar forsendur til gagnrýni. Sé sérfræðingur á sínu sviði. Því er nú kannski ekki að heilsa hér. En ég hef reyndar gaman af bókum, sérstaklega gaman af ljóðum, og hef almennt skoðanir. Það verður bara að duga. Kannski er best að kalla þetta bara „Mér finnst um…“. Það er ágætt.

Ég átti í töluverðum erfiðleikum með að nálgast það verkefni að lesa og finnast eitthvað um ljóðabók Bubba Morthens. Ég hafði svo miklar áhyggjur af eigin fordómum. Það er eiginlega alveg rosalega erfitt að láta ekki litast af einhverjum fyrirframgefnum skoðunum. Maður les til dæmis bækur eftir uppáhalds skáldin sín öðruvísi en bækur einhverra sem maður þekkir ekkert til. Þetta verður ennþá flóknara í tilfelli Bubba, því maður þekkir hann jú ansi vel. Bara ekki sem skáld og það skapar skrýtnar tilfinningar gagnvart verkinu jafnvel áður en maður les það.

Ég ætla að taka það fram að ég er mikill aðdáandi Bubba sem listamanns. Ég hef hlustað mikið á lögin hans og textana sérstaklega og mér hefur fundist hann í gegnum tíðina hafa margt merkilegt að segja þjóðinni með list sinni. Ég er líka lúmskur aðdáandi persónunnar Bubba. Ekki vegna þess að ég sé alltaf svo sammála honum, heldur vegna þess að ég hef haft mjög gaman af því hvað hann er einlægur í sínu og hvað hann skammast sín ekkert fyrir að skipta bara um skoðun eða takt. Þetta á bæði við um tónlistarsköpunina þar sem hann hefur verið ófeiminn við þetta, sem og líka málflutning hans og eigin ímynd. Mér finnst bara eitthvað hressandi við þetta.

Í ljósi þessa kom það mér á óvart að finna það á sjálfum mér að ég var pínulítið pirraður út í þessa bók hans Bubba strax í upphafi. Bara sem dæmi þá var ég að skoða kápuna. Það er blessunarlega svo að þessa dagana virðist vera töluverður metnaður í kápuhönnun, og þá ekki síst ljóðabóka. Ég hef dáðst að fallegu handverki og hugmyndaauðgi annarra, en þegar kom að þessari kápu hafði ég bara allt á hornum mér. Fannst þetta gat ekkert frumlegt, heldur bara tilgerðarlegt. Fannst litirnir asnalegir, gárurnar tilraun sem mistókst. Leturgerðin kubbsleg. Bókin of há miðað við breidd.

Ég bar þetta undir aðra. Þeir skildu ekkert í þessu hjá mér. Fannst þetta bara flott og skemmtilegt. Ég varð hugsi.

Getur verið að ég sé eitthvað pirraður út í Bubba fyrir að mæta allt í einu inn á nýtt svið? Að ég vilji ekki sjá hann á vettvangi ljóðanna, sem mér er svo kær. Að hann sé eins og nýja kærastan hans pabba, sem er rosalega fín, en síðan flytur hún inn á heimilið og allt í einu er allt algjörlega ómögulegt. Og það jafnvel þótt ekkert í ytri aðstæðum réttlæti það. Kannski er það að hluta til vegna þess hversu mikla athygli og góða kynningu þessi fyrsta ljóðabók hans fær, fyrir það hver höfundurinn er. Það njóta ekki öll skáld slíkrar meðferðar með sína fyrstu bók. Kannski er þetta öfund…

Ég reyndi að núllstilla mig. Tók bókina í hendur og skoðaði hana aftur. Hún er alveg flott. Auðvitað má hafa misjafnar skoðanir á kápuhönnun, en heilt yfir er þessi bara flott. Það má meira að segja hrósa henni fyrir frumleika á flestum sviðum. Einn kunningi minn vildi endilega koma því á framfæri að það mætti hrósa Bubba, eða þeim sem setti bókina upp, fyrir að nota textasíðurnar almennilega. Engin þrjú orð á stangli á heilli síðu hér. Bara texti alveg upp og niður úr ef að erindin gefa kost á því. Þá er því komið á framfæri.

Að þessari tilraun lokinni ákvað ég að ég væri nægilega núllstilltur til að lesa bókina og reyna að finnast eitthvað um hana án þess að fordómarnir, eða fyrri reynsla af höfundinum væri að þvælast of mikið fyrir mér. Ég reyndi það, og þetta varð niðurstaðan.

Mér fannst bókin ekki mjög góð. Mér fannst bókin alls ekki léleg. Mér fannst hún eiginlega vera vel rúmlega í meðallagi þokkaleg.

Allir kátir? Ekki? Allt í lagi, ég skal reyna að segja aðeins meira um málið.

Í bókinni er að finna einn samhangandi ljóðabálk með númeruðum erindum þar sem Bubbi rekur hluta af ævi sinni. Það er að mörgu leyti áhugavert. Það truflar að vísu aðeins að maður þekkir stóra hluta af þessari sögu. Hann hefur áður sagt hana í ævisögu og í lögum og textum. Það gerir það að verkum á stundum að manni fer að leiðast þófið því það kemur manni fátt á óvart. En það er alls ekki algilt. Sumt er nýtt og það er greinilegt á stöku stað að það að velja þetta form til að segja þessa sögu hefur kannski leyft Bubba að vera einlægari um einstaka þætti hennar en hann hefur áður leyft sér að vera.

Lítið dæmi um þetta er í erindi 15 þegar Bubbi minnist á söguna af því þegar hann samdi lagið sitt, Leyndarmál frægðarinnar.

nakin stóð hún upp og sagði

ég skal kenna þér faðirvorið

ef þú ríður mér

þú náðir honum aldrei upp

faðirvorið fékkstu

sem svefnlyf

 

þá nótt samdir þú lagið

sem einskonar yfirbót

fyrir getuleysi þitt

 

leyndarmál frægðarinnar

Þetta virðist sannarlega einlægari útgáfa en sú sem kynnt er til sögunnar í laginu sjálfu, þar sem segir: Klukkan er fjögur að morgni, við höfum elskast alla nóttina.

Ekkert getuleysi þarna að finna!

Ég hafði mjög gaman af þessum kafla, en hitt er annað mál að mér finnst þetta ljóðbrot líka sýna ákveðinn galla við bókina. Mér finnst þetta bara ekki alveg nógu gott.

Það eru hins vegar líka kaflar í bókinni sem eru mjög góðir og þar sem einlægni frásagnarinnar nær líka alveg að skína í gegn, eins og til dæmis í erindi 6.

sáttmálinn

var innsiglaður

 

örkin þín

hafði sex strengi

rúmaði alla draumana

allar væntingar hjartans

alla liti regnbogans

öll bros framtíðarinnar

Þarna vinnur Bubbi skemmtilega með vísun í Biblíuna, og hann er ófeiminn við að spreyta sig á slíku myndmáli, en tekst kannski ekki alltaf eins vel til og þarna. Eftirfarandi í erindi 32 þótti mér hins vegar skemmtilegt.

kaldur svitinn boðar þér sól

hrein sængurföt

fingraför á mjólkurglasi

og bros sem einar ben

gæti hafa ort

Stefán BogiHann leitast líka við að halda nokkrum leiðarstefum í gegnum bókina. Honum verður tíðrætt um ferðina yfir fljótið, sem er myndræn líking fyrir æviferilinn, eða þá leiðina til edrúmennsku, og einnig kemur nokkrum sinnum fyrir myndin af gatinu á myrkrið. Þaðan er vitaskuld titill bókarinnar fenginn. Mér finnst hins vegar notkunin á þessum myndum ekki alveg nógu markviss og samræmd til að ná tilætluðum áhrifum á lesandann.

Kannski má segja að áhugaverðustu textar bókarinnar snúi að sambandi Bubba við foreldra sína. Þar má greina tilfinningar sem glæða textann lífi. Tilfinningar á borð við ást, trega, eftirsjá og jafnvel ótta. Þessi mynd í erindi 2 er til dæmis mjög áhrifamikil.

mamma öskraði gat á myrkrið

bróðir minn

ljónshjarta

hékk á baki pabba

 

andlit hans var horfið

gríman sem þú sást

var geðveikin nakin

Bókin hefst á þessu og það vekur vissulega áhuga manns. Áður en yfir líkur fara textarnir hins vegar að hverfast í kringum vítahring neyslu og meðferða og mér finnst því miður eins og við komumst aldrei út úr þeim hluta og endahnykkurinn veldur mér vonbrigðum.

Þá eru kannski bara helst til mörg erindi sem mér finnst bara ekki góð. Ég fæ mig til dæmis ekki til þess að líka við þennan texta í erindi 9.

þú færð að tóra

sjálfur orðinn

hálfsannleikur

sannleikurinn skiptimynt

á borði lyginnar

 

í vökunni rifjar þú upp

manst hvít fjöll á gleri

rúnum rist andlit

bari fulla af fögnuði

sem flóði útá strætin

andlit án kennileita

augu full af farsímum

með enga inneign

Orðalagið þarna heillar mig ekki og myndmálið finnst mér staðnað og fremur hallærislegt. En svo það sé nú ítrekað eru líka góðir sprettir í þessari bók sem gera það alveg þess virði að lesa hana.

Maður getur auðveldlega sagt að þetta sé gott byrjendaverk, því þetta er jú sannarlega fyrsta ljóðabók höfundar. En Bubbi fær ekki alveg þann lúxus. Hann fær forskotið sem fylgir því að vera sá sem hann er og verður að kyngja því að því fylgja líka ókostir.

Hugmynd Bubba að segja sögu sína í ljóðabálki finnst mér á margan hátt og góð og athyglisverð, en hann hefði þurft að halda betur dampi út í gegnum bókina en raunin er.

Stefán Bogi Sveinsson

Flokkun : Menning
1,290