Enginn ómöguleiki – enginn varnagli

Ræða Finns Beck á samstöðufundi á Austurvelli 15. mars:

Það er sannarlega heiður að fá að ávarpa ykkur hér þennan þriðja laugardag sem við komum saman til ítreka kröfuna um að kjörnir fulltrúar standi við gefin fyrirheit.

Mig langar að byrja á játningu. Ég hef lengi verið þeirrar skoðunar að það sé full ástæða fyrir Íslendinga að kanna hvort ekki sé hægt að ná hagstæðum aðildarsamningi við ESB. Samningi sem geri okkur kleift að bæta hér stórkostlega lífskjör til lengri tíma litið, fá aukinn efnahagslegan stöðugleika, lægri vexti og losna við verðtryggingu, allt í þágu fólks og fyrirtækja. Þetta væri gríðarlega mikils virði rétt og því tel ég rétt að kanna þennan möguleika og hvort að þessu verði náð fram án þess að fórna grundvallarhagsmunum þjóðarinnar.

Ég er ekki í stjórnmálaflokki og tek því ekki þátt í flokksstarfi þó ég hafi mikinn áhuga á þjóðmálum. Eins og svo margir fylgist ég með stjórnmálum úr fjarlægð og ber virðingu fyrir þeim sem helga sig pólitísku starfi fyrir litla umbun.

Ég held að það sé svipað ástatt með mig og svo marga aðra í þjóðfélaginu. Við höfum í nógu að snúast við að sinna vinnu, ala upp börn eða sinna öðrum hugðarefnum. Við látum öðrum eftir stjórnmálin og segjum fátt jafnvel þó furðuatvik komi upp á vettvangi stjórnmálanna.

– Þannig sagði ég t.d. ekki neitt þó í ljós kæmi að formaður stjórnmálaflokks kannaðist ekki við undirskrift sína á bréfi sem sent var ungum flokksmönnum um stefnu flokks hans í ESB málum fyrir kosningar.

– Ég lét mér í léttu rúmi liggja þó upprennandi stjórnmálamaður og síðar formaður stjórnmálaflokks boðaði á sínum tíma í heilsíðuauglýsingu raunhæfar leiðir í átt að upptöku Evru en hefði svo snúið stefnu sinni 180 gráður í kosningum nokkrum árum síðar.

– Og hversu oft hefur maður ekki bara slökkt á sjónvarpinu í stað þess að segja eitthvað þegar þingstörf eða umræður á Alþingi ganga fram af manni.

En það er ekki hægt að sitja hljóður undir því að stjórnmálaflokkar sem lofuðu þjóðinni að halda á kjörtímabilinu þjóðaratkvæðagreiðslu ætli að svíkja það blákalt. Ætlið þið að sitja hljóð undir því?

Augljóst er að djúp gjá hefur myndast milli þings og þjóðar, sem endurspeglast í ítrekuðum mótmælum og undirskriftum 50.000 Íslendinga eða um fimmtungi atkvæðisbærra manna. Og sökin er ekki þjóðarinnar heldur þeirra flokka sem nú mynda meirihluta á Alþingi.

Það er mjög alvarlegt, þegar kjörnir alþingismenn, tala opinskátt um það, að þeir hafi aldrei ætlað sér að fylgja eftir yfirlýsingum sem þeir gáfu kjósendum um þjóðaratkvæðisgreiðslu. Það ætti bara við ef viðræðum yrði haldið áfram en ekki ef þeim ætti að slíta! Með óskiljanlegum orðaleikjum er reynt að þvæla málið á harðahlaupum undan eigin yfirlýsingum.

Þeir sem halda því fram að orð í kosningabaráttu skipti engu mál vega að grundvallarstoð stjórnskipan okkar um sjálfsákvörðunarrétt þjóðarinnar. Frá henni er valdið sprottið. Það er hún sem felur hinum kjörnu valdið á grundvelli orða frambjóðenda. Þannig er vilji þjóðarinnar kallaður er fram í hverjum kosningum til Alþingis og þingmenn sitja í umboði kjósenda.

Alþingismönnum ber siðferðisleg skylda til að fylgja orðum sínum og stefnu. Þennan grundvallarþátt í lýðræðinu er mér ekki kunnugt um að nokkur siðuð þjóð hafi talið þörf á að skrifa í sín lög. Almennt er bara gengið út frá því meðal lýðræðisþjóða að forystumenn í stjórnmálum séu menn orða sinna. Allt stjórnmálakerfið er reist á trúnaðarsambandi stjórnmálamanna og kjósenda. Ef orðum stjórnmálamanna í aðdraganda kosninga væri ekki að treysta, þá væri heldur enginn tilgangur með því að kjósa.

Fólkið í landinu er ekki fífl. Við vitum vel að þeir flokkar sem mynda með sér ríkisstjórn þurfa að koma sér saman um stjórnarstefnu með málamiðlunum. En þegar stjórnmálamenn boða það skýrt, að þeir telji rétt að þjóðin kjósi sérstaklega um aðildarviðræður við ESB þá geta þeir ekki horfið frá því. Með yfirlýsingum um þjóðaratkvæðagreiðslu í aðdraganda kosninga lýstu viðkomandi frambjóðendur því yfir að þeir sæktust ekki eftir umboði kjósenda til að ákveða framhald viðræðna. Þvert á móti tóku þeir skýrt fram að ef þeir hlytu kosningu yrði ákvörðunin í höndum þjóðarinnar. Því er eina skylda þeirra í þessu efni nú, að undirbúa nú þegar í stað almenna þjóðaratkvæðagreiðslu um hvort að viðræðum við ESB eigi að halda áfram.

Þetta er ekkert flókið, það er engin ómöguleiki, enginn óframfylgjanleiki, varnagli eða ekki varnagli. Gerið bara það sem þið lofuðuð, þar liggur ykkar skylda.

Ein mikilvægustu rökin fyrir því að þjóðin greiði atkvæði um viðræður við ESB eru að mínu mati þau að íslenska flokkakerfið hefur ekki ráðið við þetta mál. Nær allir hinir rótgrónu flokkar eru þvert klofnir um það, þó það sé mismikið.

Við höfum öll séð flokkana vandræðast með málið um árabil, leita málamiðlana milli stríðandi fylkinga og reyna að flækja málið eða fresta því. Kannski ekki endilega alltaf vegna þess að því að það þjóni hagsmunum Íslands best, heldur til að halda friðinn innan flokka.

Hafið þið ekki heyrt frasana? „þessi spurning er ekki tímabær“, „við þurfum að meta stöðuna“ eða „við þurfum að kanna aðra kosti betur“.

Um það leyti sem íslenska hagkerfið hrundi undir lok ársins 2008 taldi maður augljóst að stjórnmálaflokkarnir myndu móta sér skýra stefnu. Krónan hafði sýnt sig að vera afleitur gjaldmiðill, einn sá minnsti í heimi sem enginn vildi taka við. Í áratugi hafði hún reynst íslenskum fyrirtækjum og almenningi fjötur um fót.

En vitið þið hvað? Nú, tæpum sex árum síðar hefur ekkert breyst og landið er stefnulaust í gjaldmiðlamálum – planið liggur ekki fyrir.

Á tímabilinu frá hruni höfum við hins vegar höfum við horft á hver fjöldasamtökin á fætur öðru vinna í málinu og það er nær sama hvern þú spyrð: Samtök iðnaðarins, Samtök atvinnulífsins, Alþýðusamband Íslands og Viðskiptaráð. Öll hafa gefið skýrt til kynna mikilvægi þess að klára aðildarviðræður og sjá hverju þær skila.

Mér hefur oft virst eins og lykilfólk í samfélaginu t.d. úr fræðasamfélaginu og atvinnulífinu fari eins og köttur í kringum heitan graut í tengslum við ESB málið. Eins og til að dragast ekki inn flokkspólitíska baráttu eða innanflokksátök. Og munum eftir óþægilegri frásögn Ólafs Stefánssonar handboltamanns sem um síðustu helgi lýsti því hér að eftir 17 ára dvöl erlendis hefði það komið honum í skjöldu að þegar fólk talaði um ríkisstjórnina þá hvíslaði það, rétt eins og einhver væri að hlera.

Við þá sem vilja fá að kjósa um framhald viðræðna, vilja að staðið verði við loforð og þá sem vilja klára aðildarviðræður en hafa hingað til setið á sér til að forðast sprengjusvæði stjórnmálaumræðunnar segi ég, þið þurfið að berjast fyrir málinu og láta í ykkur heyra! Þetta er ekki einkamál stjórnmálaflokkanna.

Tillagan sem fyrir liggur á Alþingi um viðræðuslit er sett fram í trausti þess að það heyrist ekki í ykkur.

Að það heyrist ekki forstjórum fyrirtækja sem klóra sér í skallanum yfir rekstri í flóknum frumskógi reglna haftakerfis með gjaldeyri.

Að það heyrist ekki í frumkvöðlum sem finna ekki erlenda fjárfesta og þurfa að reiða sig á eitt dýrasta lánsfjármagn í heimi.

Að það heyrist ekki í almenningi sem á hverjum degi greiðir háa vexti og verðtryggingu sem eru bein afleiðing af íslensku krónunni.

Ágætu fundarmenn

Það er ekki hægt að segja annað en framganga oddvita ríkisstjórnarinnar, sem báðir tilheyra nýrri kynslóð forystumanna valdi manni miklum vonbrigðum. Hvers vegna sama gamla offorsið? Hvers vegna var engin umræða áður en ákvörðun um slit var tekin? Af hverju var ekkert samráð við aðila vinnumarkaðar og atvinnulíf… og ég spyr þá, afhverju í ósköpunum ætlið þið að svíkja skýrar yfirlýsingar um að þjóðin yrði kjörtímabilinu spurð um hvert stefna skyldi með aðildarviðræður?

Ég skil það ekki og við oddvita ríkisstjórnarinnar þá Bjarna og Sigmund langar mann að segja í anda Margrétar Pálu og Hjallastefnunnar „Kæru vinir, nú eruð þið að ruglast, þetta er ekki í boði“

Og svo er eins og vitleysan sem sett er fram sem rök gegn þjóðaratkvæðagreiðslu verði meiri eftir því sem hinar sviknu yfirlýsingar er leiknar oftar í sjónvarpinu. Ef sú fyrsta virkar ekki þá er prófað eitthvað nýtt.

Það er sagt að þeir ríkisstjórnin gæti ekki fylgt þeirri óheppilegu niðurstöðu ef þjóðin kysi áframhaldandi viðræður. Og hvað með það! Þá yrði þjóðþingið bara að finna bara leið. Ekki fer þjóðin að segja af sér vegna þess að vilji hennar samræmist ekki stefnu þingmeirihlutans.

Síðan er sagt að þjóðaratkvæðagreiðsla sé ekki á dagskrá þingsins… Af hverju er þá bara ekki lögð fram tillaga um það?

Að lokum er sagt að þetta sé ekki hægt því kosning geti ekki verið bindandi… Og hvað með það? Af hverju gefið þið ekki bara út að þessir flokkar muni hlíta niðurstöðu meirihluta þjóðarinnar.

Ágætu fundarmenn

Hvernig komum við þessum skilaboðum áleiðis til stjórnarflokkanna. Hvernig fáum við þá til að hlusta og skilja að þessi ræða, mæting ykkar eða hinar 50 þúsund undirskriftir eru ekki hluti af loftárásum, ekki hluti af stærstu fjölmiðlaherferð sögunnar og enn síður eru skilaboð okkar sprottin af illum hug gagnvart fólkinu á Alþingi eða flokkunum þeirra. Þetta er afstaða venjulegs fólks óháð flokkum sem vill að kosningaloforð séu virt og kanna til hlítar samfélagslegan ávinning af því að Ísland gangi í ESB og upptöku alþjóðlegs gjaldmiðils.

Þess vegna skorum við á ríkisstjórnina að finna leið. Það er enn þá möguleiki fyrir stjórnarflokkana að komast frá þessu máli og boða til þjóðaratkvæðagreiðslu með góðum fyrirvara án þess að það þurfi að hafa áhrif önnur áhersluverkefni hennar sem hún var sannarlega kjörin út á.

En að fenginni niðurstöðu í þjóðaratkvæðagreiðslu er ekkert til sem heitir pólitískur ómöguleiki. Ríkisstjórnin hefur þá einfaldlega val um að vinna samkvæmt niðurstöðu þjóðarinnar eða fela verkefnið öðrum.

Hins vegar – og það er ótrúlegt að maður þurfi að taka þetta fram – en ef svo ótrúlega færi, að einhverjir alþingismennn teldu sig geta skellt skollaeyrum við niðurstöðu meiri hluta þjóðarinnar í lýðræðislegri þjóðaratkvæðagreiðslu, fyrst þá kæmi líklega upp pólitískur ómöguleiki… Og hann fælist í því að þeir þingmenn sem að því stæðu yrðu næsta örugglega aldrei kjörnir aftur.