trusted online casino malaysia
Ritstjóri Herðubreiðar 14/06/2015

Ættu prófessorar í stjórnmálafræði að skrifa skáldsögur? Já. Ef þær eru skemmtilegar

Eftir Karl Th. BirgissonEiríkur Bergmann Einarsson

(Hér er fyrst fortíðarviðvörun, sem er ígildi afkomuviðvörunar í kauphöllinni: Ég hef átt góðan félagsskap við Eirík Bergmann lengur en við nennum að muna. Alltaf vinsamlegan, alltaf skemmtilegan, stundum jafnvel í trúnaði. Ég ætla samt að skrifa ritdóm um bókina hans, Hryðjuverkamaður snýr heim (Sögur 2015).

Þessi fortíð litar örugglega dóminn, þótt mér sýnist óvíst í hvora áttina það er. Í samfélagi sem kemst að þeirri niðurstöðu, að Björgólfur eldri og yngri séu ótengdir, er þessum formála að vísu líklega algerlega ofaukið, en hér nú viðvörunin samt.)

Sko. Þetta er skemmtileg bók og bráðfínn samfélagsspegill. Þess vegna ættu allir að lesa hana. Sér til gagns og ánægju.

Án þess að gefa of mikið upp um söguþráðinn, þá er hann Valur kominn aftur upp til Íslands eftir um tuttugu ára búsetu í Þýzkalandi. Hann var vinstri róttæklingur í Breiðholtinu og atvik í kringum leiðtogafundinn í Höfða árið 1986 urðu til þess að hann varð að flýja land, þótt saklaus væri.

Nú er hann hingað kominn til að aðstoða tæplega tvítuga dóttur sína, hverrar tilvist hann vissi þó ekki af fyrr en móðirin hringdi í örvæntingu, og gamlir félagar úr Breiðholtinu eru orðnir aðrir en þeir voru: Sumir í bissniss, aðrir í skipulögðum glæpum – og raunar stundum vandséð hver er mesti glæpamaðurinn.

Þessi saga kallast mjög fróðlega á við bók Ármanns Þorvaldssonar, annars Breiðbyltings á sama aldri og raunverulegs útrásarvíkings, Ævintýraeyjuna, en Eiríkur Bergmann tekur söguna og stemmninguna öðrum tökum.

Þegar fram líður sögunni spyr maður sig óhjákvæmilega stundum: Hversu trúverðugt er þetta nú? Hvaða rugl er þetta? Gæti þetta hafa gerzt?

Svarið er alltaf hið sama: Já. Og nægir að vísa í nýjar og gamlar fréttir sem engin leið virðist að trúa. Ég nefni bara nýjustu frásagnir af fjárkúgun á hendur forsætisráðherra. Önnur ekki svo gömul er af líkfundarmálinu í Neskaupstað, sem enginn höfundur hefði sett inn í skáldsögu af ótta við að verða að athlægi.

Ef þið þurfið fleiri dæmi er alltaf hollt að lesa reglulega skýrslu rannsóknarnefndar alþingis um Hrunið.

Að þessu sögðu kemur að því sem er skemmtilegast að skrifa um: Stíllegir hortittir og hugsanavillur.

Ekki svo að skilja, að mikið sé um ambögur, alls ekki. En þær fara í taugarnar á ferköntuðum lesanda. Til dæmis „… sagði Valur útskýrandi“ (59). Vandinn við lýsingarhátt nútíðar – útskýrandi – er að hann má í sumum tilvikum lesa sem nafnorð. Þarna las ég að Valur væri útskýrandi. Hann hefði vel getað sagt þetta „til útskýringar“ og þá væri engin hætta á svona misskilningi.

Sumar myndir verða líka svoldið skrýtnar, eins og þegar einhver „slétti úr regnvotum buxunum“ (111), sem viðkomandi var í. Mín reynsla af því að vera í regnvotum buxum er að þær geta ekki verið krumpaðar. Vætan sér til þess. Hún sléttir úr krumpum. Svona tilefni til tuðs trufla lesturinn.

Vindlar leika stórt hlutverk í þessari sögu, réttara sagt smávindlar, sem Eiríkur lýsir af mikilli natni og væntumþykju. Það er einmitt en slík lýsing sem truflar lesturinn. Þau mæðgin kveikja sér í smávindli við Hressingarskálann, ganga út á Austurvöll, framhjá alþingishúsinu, Iðnó og út í Hljómskálagarð, setjast þar niður og reykja enn drykklanga stund (89).

Mér er spurn: Hversu stórir eru eiginlega þessir smávindlar Eiríkis, sem endast alla þessa leið og ríflega það? Hrmpff.

Á einum stað í bókinni verður vindillinn svo að „vindlingi“. Vindlingur er orðskrípi sem málhreinsunarfantar reyndu að troða inn í málið í staðinn fyrir sígarettu. Það tókst ekki nema í allra formlegasta texta. Kristján Albertsson benti hins vegar á það í grein í Skírni árið 1939, að vindlingur væri, samkvæmt orðsins hljóðan og samsetningu, lítill vindill. Notkun Eiríks á orðinu í þeirri merkingu er því annaðhvort klaufaskapur eða þá hann hefur lesið grein Kristjáns. Ef hið síðara er rétt, væri hins vegar nauðsynlegt sýstem í galskapnum að nota orðið alltaf í þeirri merkingu í sögunni. Svo er ekki.

Koma hefði mátt í veg fyrir þessar lestrartruflanir og fleiri með gagnrýnni yfirlestri á textanum fyrir útgáfu. Ha, Illugi Jökulsson?

En svo að við fáum ekki á tilfinninguna að svona smottterí einkenni bókina er rétt að nefna dæmi um þeysireið Eiríks á skáldfáknum, eins og um örið á einni söguhetjunni, sem „leit út eins og Æsufellsblokkin séð frá suðri“ (56).

Og hvernig lízt ykkur á þessa kvenlýsingu?

„Kolsvart hárið lagðist eins og hjálmur um vel lagað höfuðið. Hvasst spörfuglslegt nef gaf til kynna að þar væri alvarleg manneskja á ferð. Djúp móbrún tindrandi augu utan um lítinn tígullaga augastein, sem minnti hann á rófulausan villikött sem gjarnan hélt sig í móanum niðri við Elliðaárnar, veittu fyrirheit um bæði festu og ákafa. Skarpar kjálkalínur. Þykkar svartar augabrúnir. Óvenjuhá kinnbein. Örlítið kinnfiskasogin. Fölleit eins og postulín í framan en með svo blóðrauðar varir að ætla að mætti að þær myndu springa og baða nærliggjandi vistarverur dimmrauðu byltingarblóði væru þær kysstar. Langur grannholda háls.“ (166)

Maður verður ósjálfrátt skotinn í svona stelpu.

Endilega verðið ykkur úti um bók Eiríks og lesið ykkur til ánægju. Hún er á köflum eins og fín spennusaga, en ekki síður skemmtileg samfélagslýsing.

Svo bíðum við spennt eftir lykilróman frá Hannesi.

Flokkun : Menning
1,227