Aðgerðir ríkisstjórnar óréttlátar og engin leiðrétting. Óforsvaranleg mismunun sem eykur verðbólgu og hækkar vexti

Það er óforsvaranlegt að afhenda 80 milljarða af skattfé fólki sem þarf ekki á því fé að halda. Aðgerðir ríkisstjórnarinnar í lánamálum rétta ekki hlut mestu fórnarlamba fasteignabólunnar.

Þetta er niðurstaða Péturs H. Blöndal, þingmanns Sjálfstæðisflokksins, í áliti sem hann hefur skilað um skuldaniðurfærslufrumvarp ríkisstjórnarinnar.

Pétur rekur dæmi um tvenn hjón, sem keyptu sams konar íbúð 1999 og í ársbyrjun 2008. Hin fyrri hafa hagnast verulega vegna hækkunar fasteignaverðs, en hin hafa glatað öllu eigin fé og gott betur. Lán hvorra tveggja lækka með aðgerðum ríkisstjórnarinnar. Lækkunin kemur fram sem enn meiri hagnaður í tilviki fyrri hjónanna, en breytir litlu sem engu um stöðu þeirra seinni.

Pétur segir ennfremur í áliti sínu:

„Stórir hópar munu ekki njóta gjafa- og örlætisgerninga frumvarpsins. Ber þar fyrst að nefna leigjendur en 25% allra heimila eru í leiguíbúð. Staða slíkra heimila er oft mjög slæm því að til viðbótar leigu, sem oftast er verðtryggð, kemur mikill skortur á leiguhúsnæði. Þeir sem búa í skuldlausri íbúð, líklega 20% heimila, oft eldra fólk, fá heldur ekki neitt. Þau heimili eru samt ekki öll vel sett því að lífeyrisgreiðslur eru oft lágar.

Meðfylgjandi mynd lýsir þessari stöðu. Fasteignaverð hefur hækkað um 12,8% að raungildi frá lægsta gildi í desember 2010 og hagnaður þeirra fasteignaeigenda sem keyptu íbúð fyrir desember 2004 og eftir júní 2009 hefur aukist sem því nemur. Fyrri hópurinn fær samt bættan svokallaðan „forsendubrest“.

Mikil lækkun eigin fjár hefur verið þekkt í marga áratugi í tilviki þeirra sem hafa ráðist í nýbyggingar á þeim stöðum á landsbyggðinni þar sem markaður með íbúðarhúsnæði er lélegur. Söluverð slíkra íbúða nemur stundum um helmingi byggingarkostnaðar. Hingað til hefur ekki þótt ástæða til að leiðrétta slíkan „forsendubrest“. Þá hefur ekki heldur þótt tilefni til að leiðrétta þann „forsendubrest“ sem íbúar á Djúpavogi, Þingeyri eða Húsavík urðu fyrir nýlega vegna þess að aflaheimildir voru fluttar burt úr sveitarfélaginu. […]

Mismunun

Aðgerðin mismunar lántakendum sem eru í svipaðri stöðu og hafa upplifað sömu breytingar á verðlagi og þeir sem hafa tekið fasteignalán. Þar ber hæst verðtryggð námslán. Að auki nær aðgerðin ekki til lána sem veitt voru til leiguíbúða í félagslegum íbúðafélögum. Þau lán voru einkum veitt til sveitarfélaga vegna leiguíbúða og til húsnæðissamvinnufélaga, svo og til leiguíbúða námsmanna og sjálfseignarstofnana fatlaðra. Leiguverð þessara íbúða ræðst að mestu leyti af afborgun lána, þ.e. greiðslu af höfuðstól og vöxtum, sem frumvarpið nær ekki til. Slík mismunun er óásættanleg.

Verðbólga og stöðugleiki

Nauðsynlegt er að nefna áhrif aðgerða frumvarpsins á verðlag og stöðugleika. Aðgerðin byggist á mjög veikri tekjuöflun og kann að hafa í för með sér, að öðru óbreyttu, hækkun verðbólgu um 1% á ári í fjögur ár. Mótvægisaðgerð Seðlabanka Íslands með hækkun stýrivaxta um 1% mun draga úr verðbólgu um 0,5%. Aðgerðin mun því líklega hafa í för með sér um 0,5% raunvaxtahækkun. Hækkun raunvaxta mun íþyngja heimilum og atvinnulífi í landinu með fyrirsjáanlegum afleiðingum.

Hvað mætti gera við 80 milljarða?

Ýmislegt mætti gera við 80 milljarða kr. Til dæmis mætti lækka skuldir ríkissjóðs um þá fjárhæð og grynnka á vaxtagreiðslum, líklega um 3 milljarða kr. árlega eftir fjögur ár. Svo mætti fara blöndu af skuldalækkun og skattalækkun vegna þess hve brýnt er að draga til baka skattahækkanir fyrri ríkisstjórnar. Lækka mætti skuldir ríkissjóðs um 40 milljarða kr., 10 milljarða kr. á ári. Mögulegt væri að lækka fjármagnstekjuskatt í úr 20% í 15% en sú aðgerð mundi kosta 5 milljarða kr. á ári, þ.e. 20 milljarða kr. á fjórum árum. Með því væri dregið úr refsingu fyrir að sýna sparnað og ráðdeild, en á þessum tímapunkti er einmitt mikilvægt að hvetja til sparnaðar.

Tryggingagjald er skattur á laun og atvinnu og hindrar sköpun atvinnu. Lækka mætti það um 0,5% sem kostaði um 5 milljarða kr. á ári og mundi örva atvinnulífið til að skapa ný störf.

Aðrir kunna að sjá möguleika til að hækka framlög til leigjenda, atvinnulausra og til heilbrigðiskerfisins.

Hér er um miklar upphæðir að ræða af skatttekjum ríkissjóðs. Með hliðsjón af stöðu ríkissjóðs er ekki forsvaranlegt að afhenda þær einhverjum sem ekki þurfa á fénu að halda.“