Yfirburða vanþekking á kjaramálum

Umræður stjórnarþingmanna hvers tíma einkennast oft af óskhyggju og takmarkaðri þekkingu á því hvernig kaupin gerast á eyrinni. Þegar endurnýjun kjarasamninga nálgast þá mæta stjórnarþingmenn ásamt ráðherrum í fréttatímana og messa yfir þjóðinni að nú verði menn að taka höndum saman og sýna ábyrgð, annars raski þeir stöðugleikanum og fóðri um leið verðbólgudrauginn.

 

En það kveður síðan við annan tón þegar rykið í við endurnýjun kjarasamninga er fallið, þá mæta ráðherrarnir í viðtölin og segja að þeir vildu svo gjarnan greiða hærri laun og hafa bætur Tryggingarstofnunar hærri, en verkalýðsfélögin hafi hins vegar samið um þessi skammarlega lágu laun og bindi þar með hendur þeirra. Kjarasamningar kveða á um lágmarkslaun þar eru engin hámörk sett.

 

Fyrir ári síðan settu ASÍ félögin stefnuna til langs tíma og vildu semja um stöðugleika, lága verðbólgu með lækkandi vöxtum og gera verðtrygginguna þannig óvirka. Með því átti að tryggja að launahækkanir næðu alla leið í vasa launamanna og þá um leið vaxandi kaupmátt.

 

En þegar búið var að afgreiða samningana á félagsfundum rétt fyrir jólin í fyrra stóðst forsætisráðherra ekki mátið og sagði í áramótaræðu sinni : „Á nýja árinu og árunum sem á eftir fylgja þurfum við að auka kaupmátt Íslendinga jafnt og þétt. Það ætlum við að gera í sameiningu. Sérstaklega þarf að bæta áþreifanlega kjör þeirra lægst launuðu en þau eru miklu lakari en við getum talið ásættanlegt á Íslandi. En það þarf líka að rétta hlut millitekjuhópanna sem hafa tekið á sig miklar byrðar á undanförnum árum.“

 

Þarna var forsætisráðherra að spila venjubundna tóna og vildi bæta slaka stöðu sína meðal almennings með því að veitast að samtökum launamanna og reyna að vekja óánægju með nýgerða kjarasamninga. Það hefði verið svo auðvelt að gera mikið betur bara ef hann hefði fengið að ráða. En hann áttaði sig ekki á því að um leið var hann að vekja upp væntingar um að aukið svigrúm væri fyrir hendi og hægt að gefa rösklega á garðana í Karphúsinu.

 

Sveitarfélögin riðu þannig af stað með því að hækka þjónustugjöld langt umfram umsamdar launahækkanir og kennarar fengu leiðréttingu á sínum kjörum. Þar með var orðið ljóst hvert stefndi yfir alla línuna. Forsætisráðherra var búinn að sprengja í loft upp þá sátt sem aðilar vinnumarkaðsins ætluðu sér að ná með nýrri þjóðarsátt.

 

Atburðarásin fyrri hluta þessa árs varð þannig nákvæmlega sú sama þegar þjóðarsáttin hin fyrri var sprengd í loft upp árið 1987, sem síðan var endurtekið vorið 1989 með þáverandi fjármálaráðherra Ólafur Ragnar Grímsson og flokksbróðir hans Ögmundur Jónasson í aðalhlutverkum.

 

Læknar mættu síðan í Karphúsið í haust og vildu fara að tillögu Sigmundar Davíðs. Þeir bentu réttilega á að þeir væru í nákvæmlega sömu stöðu og kennarar voru í fyrra. Lágmarkslaun lækna hefðu verið um 260 þús. kr. árið 2006 og hefðu síðan þá einungis hækkað um liðlega 33% eða væru í dag kominn í 340 þús. kr. á meðan launavísitalan hefði hins vegar hækkað um 73%. Það þyrfti því að hækka lágmarkstaxta lækna. Læknar sem eru að ljúka námi hafa gefið út tilkynningu um að þeir ætli sér ekki að vinna á núverandi lágmarkstöxtum fyrr en búið sé að leiðrétta þá í samræmi við yfirlýsingar forsætisráðherra í áramótaávarpi sínu.

 

Fjármálaráðherra mætti í fréttirnar og lýsti því yfir að hann vissi um lækna sem væru með um 1.3 millj.kr. og reiknaði síðan út að 50% ofan á það þýddi að allir læknar væru að krefjast að fá hækkun mánaðarlauna sinna um 650 þús. kr. á mán. Hann sleppti því að segja að til þess að ná þessum launum þyrftu læknar að skila yfir 300 klst. á mánuði og vera þar að auki í stjórnunarstöðum. Læknar vilja stytta vinnutíma sinn og ná fram hækkun umsaminna lágmarkstaxta, svo þeir þurfi ekki að skila svona mikilli yfirvinnu. Fjármálráðherra var með ómerkilegan útúrsnúning og lýðskrum og gerði launadeiluna enn erfiðari viðfangs.

 

Vinnubrögð stjórnarþingmanna og ráðherra við gerð fjárlaga hafa orðið til þess að framkvæmdastjórar ríkisstofnana verða að búa til allskonar frávik frá umsömdum launatöflum til þess að halda fólki. Hagræðingar valda fækkun starfsfólks og sumar ríkistofnanir verða þannig undirmannaðar, jafnvel heilu deildirnar lokaðar vegna skorts á starfsfólki.

 

Það er mikil mótsögn/vanþekking í málflutningi þingmanna og ráðherra þess stjórnmálaflokks sem hvað harðast hefur mælt með notkun markaðslauna. Markaðslaun eru allt annað en umsamin lágmarksgólf kjarasamninga.

 

Það er útilokað að bera saman umsamdar launahækkanir og launaskrið í opnum markaðslaunakerfum við launahækkanir í föstum taxtakerfum. Þetta eru gjörólíkir hlutir. Kröfur um launahækkanir í föstum taxtakerfum taka mið af almennri launaþróun í opnum markaðslaunakerfum. Launataxtakerfin sitja hins vegar föst á milli kjarasamninga, það gera opnu markaðslaunakerfin ekki.

 

Ef stjórnmálamenn ætla að bera saman af einhverju viti laun starfstétta á almennum markaði og fastlaunamarkaði þá verður það ekki gert með því að bera sama umsamin lágmarksgólf. Það verður að taka raunlaun samskonar starfstétta og sambærilegan vinnutíma. Allur annar samanburður segir okkur ekkert af viti.

 

Fullyrðingar fjármálaráðherra og forsætisráðherra um stöðuna í kjaraviðræðum standast enga skoðun og lýsa yfirburða vanþekkingu á kjaramálum í landinu.