Verðmætasta eignin

Í Fréttablaðinu í dag (28.05.14) fjallar Sighvatur Björgvinsson um áunnin lífeyrissparnað heimilanna. Ég er sammála nánast öllu sem Sighvatur segir í þessum pistli, en lokamálsgreinin er einfaldlega ekki rétt.

Sá sparnaður sem íslensk heimili eiga inn í lífeyrissjóðunum hefur á undanfönum árum orðið í mörgum tilfellum stærsta eign heimilanna, eða um 25 millj kr. að meðaltali. Það sérstaka við þessa eign er að hún er ekki aðfararhæf. Eftir ófarir í efnahagsmálum, eins og t.d. Hrunið, þá hefur hún oft verið eina eignin sem eftir stendur.

Þessi mikla inneign heimilanna hefur verið mörgum stjórnmálamönnum mikil freisting. Mýmargar tillögur hafa komið frá þeim um að þeir fái heimild til þess að taka út hluta af sparifé heimilanna og ráðstafa því í margskonar gæluverkefni. Auk þess  hafa sjálfkjörnir álitsgjafar verið með tillögur um að þar sem svo mikið fjármagn sé inn á þessum sparireikningum skipti það engu þó eitthvað sé tekið af því og nýtt til þess að reisa og reka hjúkrunarheimili.

Ríkisstjórninni kom það til hugar árið 2010 að taka 256 milljarða út af lífeyrisreikningum þeirra heimila sem áttu þar inneignir og nýta þær til þess að greiða niður skuldir allra heimila landsins. Líka þeirra sem ekkert áttu inn á lífeyrisreikningum og ekki síður til þeirra sem áttu eignir í ríkistryggðum lífeyrissjóðum. Þannig að takmarkaður fjöldi heimila átti að standa undir uppgreiðslum skulda allra. Þessu var kröftuglega mótmælt af mörgum, þám verkalýðshreyfingunni, þetta væri brot á stjórnarskrár varinni eign.

Því var snúið upp í af stjórnmálamönnum, og reyndar fleirum, að verkalýðshreyfingin væri á móti því að komið væri til móts við skuldavanda heimila þessa lands. Verkalýðhreyfingin hafði þá þegar lagt fram tillögur um hvernig taka mætti á þessum vanda og hvernig mætti fjármagna þá aðgerð.

Ríkisstjórnin tók þá ákvörðun að heimila úttekt af séreignarreikningum heimilanna. Verkalýðshreyfingin sendi þá út ásamt lífeyrissjóðunum margskonar aðvaranir um að þarna væri verið að gera mörgum heimilum óleik. Þingmenn væru með þessu að opna bönkunum leið greiða til þess að krefjast þess að heimili sem væru í erfiðleikum tækju út sinn séreignarsparnað til þess að setja upp í skuldir, að því loknu var viðkomandi heimili síðan keyrt í þrot. Þeas séreignarúttektin skipti í raun engu hún rann milliliðalaust í vasa bankanna. Það hafði alltaf legið fyrir að viðkomandi yrði keyrður í þrot. Ef séreignarsparnaðurinn hefði verið varinn þá væri hann enn í dag verðmæt eign heimilisins til framtíðar.

Nú er kominn upp sú hugmynd að nýta megi séreignarsparnaðinn til þess að borga inn á húsnæðisskuldir og/eða væntanleg húsnæðiskaup. Skyldusparnaður er og hefur alltaf verið mjög góð leið til þess að skapa ákveðinn grundvöll í hagkerfinu og verkalýðshreyfingin hefur alltaf verið opinn fyrir því að skoða þann möguleika. Margir hafa bent á að ef skyldusparnaður heimilanna hefði ekki verið til staðar þegar hrunið skall á hefði hagkerfi Íslands laskast enn meir. Lífeyrissjóðirnir töpuðu einungis fjórðung eigna sinna á meðan allar aðrar fjármálastofnanir hrundi til grunna.

Verkalýðsforystan hefur ásamt lífeyrissjóðunum bent á að í þessari tillögu felist mikið órétti í því að innheimtu- og umsýslukostnaður virðist eiga allur að lenda á þeim sem taka ekki út sinn séreignarsparnað. Með öðrum orðum þeir sem ekki nýta þennan möguleika og eða geta það ekki, verða fyrir skerðingu á réttindum sínum. Þetta er óþolandi órétti.