trusted online casino malaysia
Jón Daníelsson 04/09/2014

Spennandi kosningar í Svíþjóð

1024px-Riksdag_assembly_hall_2006Það er nokkuð merkileg staða, sem blasir við 10 dögum fyrir þingkosningar í Svíþjóð. Rauðgræna (vinstri) blokkin hefur verulegt forskot á (hægri) bandalag borgaraflokkana, en hins vegar tvöfaldast fylgi öfgaflokksins Svíþjóðardemókratanna og hægri stjórn Fredriks Reinfeldt gæti því kannski fræðilega séð haldið völdum, en þá þurft að reiða sig á stuðning þessara útlendingahatara. Svíþjóðardemókratar teljast þó almennt „ósnertanlegir“ og því nánast óhugsandi að nokkur ríkisstjórn sætti sig við að sitja í skjóli þeirra. Áhrif þeirra gætu samt orðið veruleg, en á allt annan hátt.

Sænska flokkakerfið

Sænska flokkakerfið hefur tekið verulegum breytingum síðustu áratugina og kannski rétt að eyða dálitlu plássi í grunn þess og þróun. Í meginatriðum hafa sænskir stjórnmálaflokkar skipað sér í tvær fylkingar og kjósendur að því leyti að jafnaði haft um tvo nokkuð skýra kosti að velja.

Allt fram undir 1990 var fimm flokka kerfi í nokkuð föstum skorðum. Annars vegar voru tveir vinstri flokkar: Jafnaðarmenn, eða Sósíaldemókratar, og Vinstriflokkurinn, sem reyndar kenndi sig við kommúnisma allt fram til 1990.

Á hægri vængnum eru þrír gamalgrónir flokkar: Hófsami samfylkingarflokkurinn (Moderata samlingspartiet), sem um skeið hét Hægri flokkurinn, en tók upp núverandi nafn árið 1969. Þjóðarflokkurinn (Folkpartiet liberalerna) kennir sig frjálslyndi í hefðbundinni merkingu orðsins og staðsetur sig þannig nokkru hægra megin við miðjuna. Loks er svo Miðflokkurinn (Centerpartiet), arftaki Bændaflokksins, sem nú til dags kennir sig líka við frjálslyndi, en skapar sér sérstöðu með áherslu á valddreifingu og græn sjónarmið.

Miðflokkurinn hefur reyndar einnig þá sérstöðu að hafa nokkrum sinnum starfað til vinstri. Á 6. áratug síðustu aldar tók flokkurinn þátt í samsteypustjórnum með Sósíaldemókrötum og flokkurinn studdi líka stjórn jafnaðarmanna 1995-1998.

Stutt söguágrip

Sósíaldemókratar hafa mjög lengi af verið kjölfestan í sænskum stjórnmálum og minnihlutastjórnir þeirra fóru með völd frá 1932 og allt fram til 2006 með aðeins tveimur undantekningum og nutu stuðnings Vinstriflokksins, en að vísu kom fyrir að Sósíaldemókratar fengju einir hreinan meirihluta á þingi.

Borgaraflokkarnir þrír (miðju- og hægrimenn) náðu að steypa stjórn jafnaðarmanna 1976 og mynduðu samsteypustjórn undir forystu Miðflokksins, sem þá var stærstur borgaraflokkanna. Sú stjórn sprakk að vísu, en borgaraflokkarnir voru engu að síður við völd í tvö kjörtímabil, til 1982. (Frá 1970 til 1994 gerðu Svíar tilraun með þriggja ára kjörtímabil.)

Borgaraflokkarnir náðu aftur stjórnartaumunum 1991 og nú undir forystu Hófsama flokksins, sem nú er langstærstur sænsku borgaraflokkanna. Sú stjórn féll 1994 og Sósíaldemókratar héldu um stjórnartaumana til 2006, þegar fjórir borgaraflokkar mynduðu formlegt bandalag, sem nú hefur setið að völdum á tvö kjörtímabil.

Uppstokkun flokkakerfisins

Sænska flokkakerfið hefur gengið í gegnum verulegar breytingar á allra síðustu áratugum og eftir kosningarnar 14. september verða átta eða mögulega níu flokkar á sænska þinginu. Á hægri vængnum hafa Kristilegir demókratar bæst við. Sá flokkur á sér að vísu langa sögu, en náði ekki kjörnum þingmönnum fyrr en 1985 og þá í kosningabandalagi við Miðflokkinn. Flokkurinn datt út 1988, en náði svo kjörnum þingmönnum upp á eigin spýtur 1991 og hefur síðan verið hluti sænsku flokkaflórunnar og er einn flokkanna sem mynda það bandalag mið- og hægri flokka, sem nú fer með völd.

Á vinstri vængnum hafa orðið nokkru meiri tíðindi. Umhverfisflokkurinn (Miljöpartiet) náði fyrst fulltrúum á þing 1988, en ekki varanlegri fótfestu fyrr en 1994 og er nú þriðji stærsti flokkurinn á sænska þinginu. Flokkurinn leggur höfuðáherslu á umhverfisvernd, en telst engu að síður til vinstri blokkarinnar og boðar nú stuðning við formann Sósíaldemókrata sem forsætisráðherra.

Allra nýjasta viðbótin á vinstri vængnum gæti svo orðið sænska útgáfan af íslenska Kvennalistanum. Flokkurinn Femínistafrumkvæði (Feminisktiskt initiativ) mælist nú með tæp 3-4% í könnunum en þarf 4% til að ná kjörnum fulltrúum. Femínistar taka ekki beina vinstri-hægri afstöðu, en þó er yfirlýst að flokkurinn muni styðja Stefan Löfven, formann Sósíaldemókrata sem forsætisráðherra.

Víkur þá sögunni að Svíþjóðardemókrötunum. Þessi flokkur öfgasinnaðra þjóðernissinna var stofnaður 1988, en var í rauninni ekki tekinn alvarlega og fékk afar takmarkað fylgi, enda útlendingahatur grímulaust og rasistar og nýnasistar afar áberandi í flokknum. Þetta tók að breytast eftir að þegar Jimmie Åkeson varð formaður 2005. Honum tókst að gefa flokknum mun mýkri og geðþekkari ásýnd og í kosningunum 2010 fékk flokkurinn 5,7% atkvæða og þar með 20 þingmenn af 349 á sænska þinginu.

Helsta baráttumál Svíþjóðardemókratanna er eftir sem áður að draga úr eða stöðva alveg straum innflytjenda. Innflytjendur eru nú að langstærstum hluta flóttamenn og Svíþjóð er líklega það ríki í Evrópu, þar sem einna auðveldast er að fá hæli. Andstaðan gegn viðtöku flóttamanna á sér þó talsverðan hljómgrunn og skoðanakannanir benda til þess að Svíþjóðardemókratar muni tvöfalda fylgi sitt í kosningunum eftir 10 daga.

Öfgamenn í lykilstöðu

Það sem er spennandi fyrir þessar kosningar er aldrei þessu vant alls ekki munurinn á pólitísku fylkingunum tveimur. Sú rauðgræna er nefnilega mun stærri og allt stefnir í tiltölulega stóra vinstrisveiflu í kosningunum. Á hinn bóginn virðist ljóst að Svíþjóðardemókratarnir fái kringum 10% atkvæða og vinstrisveiflan þarf því að verða mjög stór til að rauðgrænu flokkarnir fái raunverulegan meirihluta.

Fá hvorug blokkin hreinan meirihluta í þinginu komast Svíþjóðardemókratar í algera lykilstöðu þegar í odda skerst milli fylkinga. Svo dæmi sé tekið gætu borgaraflokkarnir í stjórnarandstöðu lagt fram sitt eigið fjárlagafrumvarp og Svíþjóðardemókrötum væri þá í lófa lagið að greiða því atkvæði. Við slíkar aðstæður væri ný, rauðgræn ríkisstjórn auðvitað fallin.

Það er þó ólíklegt að svo stórt mál sem fjárlögin verði tekin í gíslingu með þessum hætti, en það er fyllilega hugsanlegt að stjórnarandstaðan leggi til einhverjar breytingar á fjárlögum og knýi þær í gegn. Þar með er staða ríkisstjórnar í raun ólíðandi. Líklegast er að stjórnarandstaðan gangi ekki alveg svona langt, en á hinn bóginn má telja líklegt að ný ríkisstjórn þurfi í fjölmörgum málum að leita samninga við stjórnarandstöðuna eða hluta hennar og þá líklegast annan hvorn miðjuflokkinn.

Litlar breytingar hafa mikil áhrif

Skoðanakönnunum ber ekki illa saman þessa dagana, en þótt ekki muni miklu á fylgistölum einstakra flokka geta sáralitlar fylgishreyfingar skipt sköpum þegar atkvæði verða talin. Í augnablikinu er fylgi Femínista langstærsti óvissuþátturinn. Fylgið hefur verið nokkuð greinilega á uppleið og hjá Sifo mældist það 2,9% í könnun sem birt var 30. ágúst. Blaðið Dagens Nyheter birti í morgun niðurstöður frá Ipsos (PDF-skjal á ipsos.se), sem sýna FI með slétt 4%. Þetta er einmitt það lágmark sem í Svíþjóð þarf til að fá þingmenn kjörna og það getur ráðist af tiltölulega fáum atkvæðum hvort Femínistar komast inn eða ekki.

Kannanir eru alltaf háðar nokkurri óvissu, jafnvel þótt ekki skeiki miklu og til að sjá hversu lítil sú þúfa er, sem í þessu tilviki getur velt mjög þungu hlassi, má skoða heildarniðurstöður þessara tveggja kannana:

Sifo spáir borgarablokkinni 38,8%, rauðgrænu blokkinni 46,0% og Svíþjóðardemókrötum 11,0%, en FI 2,9% og sem sagt engu þingsæti. Verði niðurstöðurnar þessar, munar aðeins 7,2% á fylkingum og Svíþjóðardemókratar þar með í algerri lykilstöðu.

Ipsos spáir borgarablokkinni 36,9%, þeirri rauðgrænu 48,1% og Svíþjóðardemókrötum 9,7%, en FI 4,0%. Hér munar 11,2% á blokkunum tveimur og það bil ná Svíþjóðardemókratar ekki að brúa. Nái Femínistar inn þingmönnum bætist bleikt við rauðgrænu blokkina og hún fær samtals 52,% og þar með ríflegan meirihluta.

Fjölmargt fleira er athyglisvert

Frá sjónarmiði áhugamanna um sænsk stjórnmál er reyndar fjöldamargt fleira sem vekur athygli, þótt um það verði ekki fjölyrt hér. Einna stærstu tíðindin eru þau að sænskir jafnaðarmenn virðast ekki ná 30% fylgi. Það verður þá minnsta fylgi flokksins síðan 1911. Samt stefnir allt í að Stefan Löfven verði forsætisráðherra.

Og það má líka kalla talsverð tíðindi ef Gudrun Schyman, stofnandi og helsta talskona Femínista kemst inn á þing, nú 68 ára að aldri. Hún sat nefnilega á þingi fyrir Vinstriflokkinn í nærri tvo áratugi og var flokksformaður 1993-2003, þegar hún neyddist til afsagnar vegna rangra upplýsinga í skattaframtölum.

Það má líka telja til tíðinda að stærsti hluti þeirra kjósenda, sem nú yfirgefur þann flokk, sem er lengst til hægri, skuli fara alla leið yfir til jafnaðarmanna. Þá er þó enn ótalið það sem álíta verður allra merkilegast, nefnilega þessi mikla fjölgun flokka. Hún hefur orðið þrátt fyrir nokkuð háan lágmarksþröskuld og er þar með til vitnis um gjörbreytt viðhorf almennings til stjórnmálanna og stórminnkaða flokkshollustu.

Flokkun : Pistlar
1,502