Sáðmaðurinn og heilaskaðinn

Guðspjall: Nú var mikill fjöldi saman kominn og menn komu til Jesú úr hverri borg af annarri. Þá sagði hann þessa dæmisögu: „Sáðmaður gekk út að sá sæði sínu. Og þá er hann sáði féll sumt hjá götunni og varð fótum troðið og fuglar himins átu það upp. Sumt féll á klöpp. Það spratt en skrælnaði af því að það hafði ekki raka. Og sumt féll meðal þyrna og þyrnarnir spruttu einnig og kæfðu það. En sumt féll í góða jörð, óx upp og bar hundraðfaldan ávöxt.“ Að svo mæltu hrópaði Jesús: „Hver sem eyru hefur að heyra hann heyri.“  En lærisveinar hans spurðu Jesú hvað þessi dæmisaga þýddi. Hann sagði: „Ykkur er gefið að þekkja leynda dóma Guðs ríkis, hinir fá þá í dæmisögum að sjáandi sjái þeir ekki og heyrandi skilji þeir ekki.  En dæmisagan þýðir þetta: Sæðið er Guðs orð. Það er féll hjá götunni merkir þá sem heyra orðið en síðan kemur djöfullinn og tekur það burt úr hjarta þeirra til þess að þeir trúi ekki og verði hólpnir. Það er féll á klöppina merkir þá sem taka orðinu með fögnuði er þeir heyra það en hafa enga rótfestu. Þeir trúa um stund en falla frá á reynslutíma. Það er féll meðal þyrna merkir þá er heyra en kafna síðan undir áhyggjum, auðæfum og nautnum lífsins og bera ekki þroskaðan ávöxt En það er féll í góða jörð merkir þá sem heyra orðið og geyma það í göfugu, góðu hjarta og bera ávöxt með stöðuglyndi. (Lúk 8.4-15)

Náð sé með ykkur og friður frá Guði föður og Drottni Jesú Kristi. Amen.

Takið nú vel eftir:

Framsóknarflokkurinn veldur heilaskaða í ungum börnum. Margt bendir til þess að það að sitja undir málflutningi framsóknarmanna geti haft skaðleg áhrif á heila hlustenda sem í mörgum tilfellum getur verið erfitt að snúa við. Flestir leiðtoga Framsóknarflokksins vita auk þess sjálfir mætavel að áróðurinn er bara hættulegar lygar og blekking, en samt halda þeir uppteknum hætti í trássi við betri vitund bara af því að þeir kunna ekki að hætta þessu.

Vonandi blöskrar ykkur málflutningur af þessu tagi. Þau ykkar sem hlógu gerðu það vonandi út af því hvað hann var fáránlega öfgakenndur. Ég held að það skipti engu máli hvar maður er í pólitík, þegar svona er talað segir það meira um mælandann en umræðuefnið. Ég held að jafnvel einörðustu andstæðingum Framsóknarflokksins þætti málstað sínum lítill greiði gerður með svona glórulausri rætni og ofstæki.

Við getum skipt Framsóknarflokknum út fyrir hvaða stjórnmálaflokk sem er í þessum inngangi; vonandi erum við öll sammála um að svona málflutning eigi ekki að viðurkenna sem boðlegan. Við viljum að opinber umræða sé á hærra plani en þetta. Jafnvel hörðustu íhaldsmenn tala ekki svona um Vinstri græn vilji þeir að mark sé á þeim tekið og sannfærðir sósíalistar með vit í kollinum tala ekki heldur svona um Sjálfstæðisflokkinn.

Og bara svo það sé á hreinu: Þótt sjálfur hafi ég aldrei kosið Framsóknarflokkinn er fráleitt að ég telji hann valda heilaskaða og síst vil ég vefengja einlægni flokksmanna hans eða trú þeirra á að stefna flokksins sé raunverulega til hagsbóta fyrir land og þjóð.

Fóbíur

En þetta gildir ekki bara um pólítíska orðræðu. Svona tölum við ekki um neinn annan hóp eða félag fólks. Og það er gott. Við viljum nefnilega vonandi flest búa í samfélagi þar sem opinber umræða er ekki á stigi lágkúrulegs skætings, uppnefna, ásakana um illt innræti og vísvindandi lygar eða beinlínis greindarskort. Við eigum að vera þakklát fyrir að búa í slíku samfélagi og vinna að því að halda því þannig að hér á landi sé svona tal einfaldlega ekki liðið um neinn hóp fólks sem kemur saman til vinna að því að breyta samfélaginu á einhvern þann hátt sem félagsskapurinn telur – með réttu eða röngu – horfa til bóta og framfara, hvort sem það er Náttúruverndarsamtök Íslands, Amnesty International, Samtökin 78, Kvenréttindafélag Íslands, Leikfélag Fljótsdalshéraðs ef út í það er farið … nú eða Framsóknarflokkurinn.

Eða hvað?

Staðreyndin er sú að þetta er ekki alveg svona klippt og skorið.

Þessi inngangur minn er nefnilega ekki alveg úr lausu lofti gripinn. Orð mín um Framsóknarflokkinn hér í upphafi eru höfð nánast orðrétt eftir háskólaprófessor nokkrum í nýlegu útvarpsviðtali þar sem hann var að tjá sig á hátt, sem látið var í veðri vaka að væri yfirvegaður og vísindalegur, um … jú, getiði þrisvar … Þjóðkirkjuna.

Um Þjóðkirkjuna má segja hvað sem er. Prestastéttina má afgreiða alla á einu bretti sem skinhelga skíthæla og stofnunina sjálfa sem gíruga og fégráðuga peningahít sem hugsi um það eitt að sanka að sér sem mestum auð, helst á kostnað munaðarleysingja og ekkna.

Ef einhver segði að islam snerist aðeins um græðgi og lygar yrði viðkomandi væntanlega með réttu strax úthrópaður sem rasisti og íslamófób. Ef einhver segði að Samtökin 78 yllu heilaskaða væri viðkomandi aðeins að afhjúpa sjálfan sig sem kjána og hómófób. En þegar sagt er að Þjóðkirkjan valdi heilaskaða er það kynnt sem snörp og réttmæt ádeila á staðnaða ríkisstofnun en ekki það sem það augljóslega er; heimskuleg fóbía. Kirkjan þarf að una því að ummælum um hana – sem brytu í bága við löggjöf landsins um hatursorðræðu ef þau væru um einhverja aðra – sé hampað sem róttækni og réttsýni.

Ekkert  væl

Ekki svo að skilja að þessi prédikun eigi að vera væl um stöðu kirkjunnar og ómaklegar árásir á hana. Ég hef engan áhuga á því.

Í fyrsta lagi af því að kirkjan er alls ekki yfir málefnalega gagnrýni hafin frekar en aðrar stofnanir og ég trúi því að skætingur af þessu tagi smáni aðeins þann sem lætur hann út úr sér.

Í öðru lagi leiðist mér væl.

Síðast en ekki síst tel ég þó að slíkt tal hafi ekki bara engin áhrif heldur beinlíns slæm.

Mín reynsla af kirkjunni er nefnilega sú að þegar hún starfar að boðun sinni og markmiðum af auðmýkt og heilindum – eins og hún gerir að jafnaði – þá eigi hún sannarlega samleið með íslensku þjóðinni. Þegar hún byrjar að væla um stöðu sína og kveinka sér undan gagnrýni fær hún hins vegar samstundis meginþorra þjóðarinnar upp á móti sér.

Og það er eðlilegt.

Í fyrra tilfellinu kemur hún nefnilega fram sem biðjandi, boðandi og þjónandi í kærleika. Sem er það sem hún er. Og allir sem láta sér annt um samfélagið og samborgara sína bera virðingu fyrir því. Í seinna tilfellinu kemur hún fram sem kvartandi og kveinandi, hnignandi valdastofnun. Sem er fyrirbæri sem enginn hefur samúð með. Sem er fyrirbæri sem kirkjan á ekki að vera.

Við þjónum Guði í gleði.

Það er engin gleði í væli.

Hér kemur heilaskaðinn

Því er ég að tala um þetta að guðspjall dagsins fjallar einmitt um þennan raunveruleika sem kirkjan hefur á öllum tímum þurft að starfa í: Sumt fræ fellur einfaldlega í grýttan jarðveg.

Og nú er líklega rétt að ég vari ykkur við: Það er komið að þeim hluta prédikunarinnar sem að mati háskólaprófessorsins gæti valdið ykkur heilaskaða; útleggingu á Guðs orði.

Kirkjan er sáðmaðurinn. Sæðið er boðskapur hennar um kærleika og frið. Þessum boðskap er ekki alltaf tekið vel. Sumt sæðið nær ekki að skjóta rótum og bera ávöxt. Sumt er étið af vörgum, sumt skrælnar í steikjandi sólarhitanum, sumt fellur meðal þyrna þar sem ekkert fær vaxið sem ekki rífur, stingur og slítur.

Hvernig bregst sáðmaðurinn við því?

Reynir sáðmaðurinn að þræta við sæðið? Reynir hann að telja því trú um að það væri nú skynsamlegt af því að skjóta rótum í klöppina því þá liði öllum betur? Tekur hann því persónulega og vælir yfir því hvað sæðið sé ósanngjarnt og leiðinlegt við sig að neita að verða að jurt og bera ávöxt? Reynir hann að hoppa á sæðinu og traðka það lengra ofan í hina grýttu jörð í von um að ofbeldið verði til þess að fræ kærleiks og friðar fái blómstrað akkúrat á þeim stað þar sem sáðmaðurinn vill að það blómstri?

Nei. Hann heldur áfram að sinna verki sínu. Hann gengur um og dreifir sæðinu. Hann veit að nógu margt af því fellur í frjóan jarðveg til að það sé fyrirhafnarinnar virði. Þannig verður jörðin smám saman grænni og fegurri þar sem hann fer um. Og því duglegri sem hann er við þetta, þeim mun líklegra er að hinn grýtti jarðvegur og hin bera klöpp verði um síðir hulinn frjórri gróðurmold, þeim mun líklegra er að kristilegu kærleiksblómin þrengi hægt og hægt að þyrnunum og illgresinu og nái að lokum að kæfa það.

Sæði sem fellur í grýtta jörð skýtur ekki rótum. Það er það einfalt. Þetta veit sáðmaðurinn og hann vinnur samkvæmt því. Hann sáir í kring um klöppina, ekki beint á hana bera. Hann starfar áfram af auðmýkt, þolgæði og þolinmæði í hljóðri vissu þess að hann sé að vinna ljóssins verk.

Þannig er sáðmaðurinn fyrirmynd okkar allra í andstreymi og mótlæti daglegra starfa okkar og lífs. Ekki síst mætti hann að mínu mati vera ríkari fyrirmynd kirkjunnar í því andstreymi sem hún sætir í opinberri orðræðu um þessar mundir.

Hinn vanginn

Hvað þá? Á kirkjan að láta allt yfir sig ganga? Bjóða bara hinn vangann?

Ö … já!

Það er nákvæmlega það sem Jesús sjálfur segir að maður eigi að gera þegar maður er sleginn á kinnina.

Kirkjan á að mínu mati ekki að láta draga sig niður á það plan að svara líku líkt, virða skæting og óhróður svars og standa í orðasennum við lokaða hugi sem það eitt vakir fyrir að sverta kirkjuna með öllum ráðum. Ef kirkjan ætlar að fara að standa í því að munnhöggvast við tröll eyðir hún tíma og orku, sem betur væri varið í annað, í stríð sem hún getur ekki unnið og skaðar hana sjálfa.

Ef einhver segir við þig „Þú ert fífl!“ þá gerirðu þig að fífli með því að svara „Nei, það ert þú sem ert fífl!“ og sannar þar með réttmæti ásökunarinnar til að byrja með. Ef þú á hinn bóginn sýnir það í verki að þú ert ekkert fífl er það sá sem þannig kemur fram við þig sem gerir sig að fífli sem ekki er svara vert.

Kirkjan á að vinna sín verk í hljóði af því að starf hennar er mun betra svar við því þegar ómaklega er veist að henni en nokkuð sem hún getur látið út úr sér með orðum. Þá dæma slíkar árásir sig sjálfar. En þegar kirkjan tjáir sig þá veit fólk líka að það er af því að verið er að svara málefnalegalegri gagnrýni á málaefnalegum grundvelli.

Kirkjan á nefnilega að taka þátt í rökræðu, samtali – en hún á að láta alla kappræðu eiga sig.

Þar sem aðeins kappræða er í boði á kirkjan að láta verkin tala.

Við erum umkringd grýttri jörð, klöppum og þyrnum sem rífa og stinga í steikjandi svækju og svellandi hita. Hvernig bregðumst við við því? Hvernig störfum við í þessu umhverfi?

Við sáum! Og höldum áfram að sá!

Óþrjótandi auðlind

Við þurfum ekkert að spara sæðið. Boðskapurinn um kærleika Guðs til allra manna, Guðs orð, er óþrjótandi auðlind.

Þegar gull er grafið úr fjalli minnkar það magn gulls sem hægt er að grafa úr fjallinu smám saman. Þegar olíu er dælt úr jörð minnkar olíuforðinn ofan í jörðinni jafnt og þétt. Þegar sannleika ljóssins og lífsins er dreift eyðist hann aftur á móti ekki heldur vex og magnast og smitar út frá sér ljósi og lífi sem aftur vex og magnast og fegrar og bætir heiminn.

Sáum! Og höldum áfram að sá!

Vælum ekki yfir sæðinu sem fellur í grýtta jörð heldur gleðjumst yfir því sem blómstrar og ber ávöxt.

Þjónum Guði í gleði.

Það er það sem við eigum að gera.

Og þegar ég segi „við“ þá meina ég ekki „við prestarnir“ eða „við starfsfólk kirkjunnar“.

Ég meina „við kirkjan“.

Sönn kirkja er nefnilega ekki stöðnuð og steinrunninn stofnun, hún er lifandi samfélag. Hún er samfélag um Guðs orð: boðskap friðar og kærleika, ljóss og lífs sem varð hold í Jesú Kristi. Og allir sem vilja mega tilheyra þessu samfélagi. Allir sem vilja þjóna ljósinu og lífinu, mannúðinni og kærleikanum í Jesú nafni eru velkomnir að borði hans.

En þátttaka í þessu samfélagi er ekki ókeypis – og nú er ég ekki að tala um sóknargjöld eða kirkjujarðasamkomulag – sem hvorugt er yfir gagnrýni hafið og rökræða má málefnalega.

Nei, þátttakan gerir aðrar kröfur: Þú átt að sá!

Hvaða sæði dreifir þú í kring um þig þar sem þú ferð um, hvort heldur sem er í þinni heimabyggð eða í netheimum? Sáirðu þyrnum og illgresi eða kristilegum kærleiksblómum? Eða liggurðu kannski bara uppi í sófa og lætur nakta klöppina og þyrniflækjuna ekki koma þér við? Finnst þér þér ekki bera nein skylda til að leggja eitthvað af mörkum til að gera heiminn grænni og fegurri?

Skylda okkar sem kristinna manna er augljós.

Við eigum að sá!

Og halda áfram að sá.

Dýrð sé Guði föður og syni og heilögum anda. Svo sem var í upphafi er enn og verður um aldir alda. Amen.