Ógeðfellda Ísland

Í raun og veru var Ísland æsku minnar ógeðfellt.  Ég veit að þetta er djúpt í árinni tekið en ég er mér finnst þetta.  Sorrí.

Ég er alinn upp á sjöunda áratugnum og þeim áttunda líka.  Nýverið fann ég á bókasafni tímarit frá ca 1975 og þar var verið að fjalla um íslenska stjórnmálamenn.  Myndirnar voru svarhvítar og mennirnir voru allir í þykkum ullarjakkafötum eða lopapeysum, síðhærðir og margir með skegg.  Og reykjandi.

Þá mundi ég hversu feginn ég var að komast úr svarthvítum og þrúgandi íslenskum veruleikanum þegar ég var 18 ára og út í sólríka og afslappaða veröldina.

Ég man nefnilega eftir því þegar embættismenn fóru fram gegn fólki eins og þeim sýndist.  Þeir virtust vera fyrir utan mannlegan veruleika, í fílabeinsturnum með völd sem enginn fékk haggað og enginn gat áfrýjað geðþóttaákvörðunum þeirra.

Þeir voru arfleifð frá þeim tíma þegar íslenskir embættismenn í vinnu hjá Dönum kúguðu þjóðina út í eigin reikning, þjóðina sem síðan kenndi svo Dönum um.

Ég man þegar sýslumenn rannsökuðu, ákærðu og dæmdu og enginn áfrýjaði neinu því það þýddi ekkert að fara í mál við ríkið.  Það vann alltaf.

Ég man líka þegar skoðunarmönnunum hjá Bifreiðaeftirliti Ríkisins var í nöp við fólk.  Þá gat rispa á hurð eða saumspretta í aftursæti orðið til þess að bíllinn fékk hálfa skoðun og eigandinn þurfti að mæta með hann aftur mánuði seinna þegar Bifreiðaeftirlit Ríkisins var næst á ferð með gúmmívettlingana og hjólatjakkinn.  Eins gott að vera þá búinn að lakka yfir rispuna eða sauma í sætið.

Og ég man líka þegar foreldrar mínir vildu byggja sér hús.  Þá fengu þau senda möppu frá Húsnæðisstofnun Ríkisins með teikningum af þeim húsum sem þau máttu byggja.  Það fór nefnilega eftir fjölskyldustærð og ung hjón með eitt barn máttu ekki byggja jafn stórt hús og ung hjón með fjögur börn.   Þótt þeir væru á sama síldarbátnum með sömu tekjur.

Embættismenn Húsnæðisstofnunar Ríkisins sögðu að þetta skyldi vera svona og svona varð það.  Ég man þó að pabbi stalst til að bæta við einu herbergi vegna þess að við vorum sex en svefnherbergin máttu bara vera þrjú.

Ég hélt að þetta viðhorf embættismanna ríkisins til fólks væri breytt.  Að komin væri ný og húmanísk kynslóð embættismanna sem væru svolítið sveigjanlegir og kæmu til móts við fólk af mannúð og skilningi.

Og það er líklega að mestu leyti orðið svo, víðast hvar.

Nema kannski hjá Innanríkisráðuneytinu og Útlendingastofnun, sýnist manni.  Þar virðist enn ríkja hugarfarið sem læsti fátæklinga úti í móðuharðindunum, hugarfarið sem rak gyðinga aftur til Þýskalands þegar þeir reyndu að flýja hingað í aðdraganda síðari heimsstyrjaldarinnar, hugarfarið sem snýr flestum flóttamönnum við og vill ekki sjá fólk frá framandi menningarheimum; hreinstofnahugarfar dauðans.

Innanríkisráðherra sagði í morgun að tafir í máli flóttamannsins unga sem nú er fársjúkur eftir hungurverkfall, tveimur árum eftir að hann sækir hér um hæli, séu óásættanlegar.

Auðvitað eru þær óásættanlegar en það er ráðherrann sem ber ábyrgð á töfunum.  Ráðherrann ber ábyrgð á forneskjulegum embættismönnum sínum, ráðherrann ber ábyrgð á málaflokknum öllum og ber því að taka til hendinni sé henni ofboðið.  Ellegar hunskast heim og snúa sér að öðru en því að ráðskast með líf og hamingju fólks.

Ég man líka þá tíð þegar hægt var að lögsækja menn fyrir að tala illa um embættismenn.  Ég vona að þeir tímar séu liðnir en Ísland er enn svolítið ógeðfellt.