Chiffon og silki, rauðar varir og ljósra lokka flóð – Draumfarir útrásarvitnis

Eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur

Var þetta draumur eða veruleiki?

Hún veltir því enn fyrir sér.

Sannleikurinn getur verið lyginni líkastur og sossum getur lygin verið afar sannfærandi líka.

Greindar og góðviljaðar dugnaðardömur stofnuðu kvenfélag á gleðidögum gróðæris.

Það var stofnað eins og sprotafyrirtæki til þess að safna sýnishornum íslenskra kvenna í eina konfektskál – hrista saman einhvers konar úrval tegundar. Tilgangurinn var að búa til samræðuvettvang kvenna úr flestum greinum atvinnulífs og spinna sterkan tengslavef kvenna í áhrifastöðum.

Snilldarhugmynd og símtöl í allar áttir.

Viltu vera með?

Tja, hví ekki? Sumir eru í Rótarý og aðrir í Frímúrurum. Þarna er þó verið að þjappa saman konum sem starfa að því að hafa áhrif á samfélagið – hver á sinn hátt. Þarna eru viðskiptarisar, iðnjöfrar, útrásarvalkyrjur, ráðherrar, þingkonur, borgarfulltrúar, leikarar, myndlistarkonur, fjölmiðlakonur og fréttakonur, tískudrottningar og meira að segja hinir dularfullu fjárfestar. En af hverju ég?

Við viljum hafa einn rithöfund líka.

Hún sló til. Skoðanir, samræður og tengslanetið. Ekki veitti listamönnum af fjölskrúðugu tengslaneti.

Ótal hádegisfundir, gestafyrirlesarar og kurteislegar samræður. Ilmvatnsský, Prada og Gucci, hlátrasköll og yndislegar og ólíkar konur að kynnast og máta sig hver við aðra.

Heill heimur opnaðist einangruðum rithöfundi og lausapenna sem varði mestum sínum tíma á náttbrók með skörðóttan kaffibolla fastur í eigin hugsunum við tölvuskjá.

Tengslanetið er ómetanlegt, dæsti hún ánægð. Hver veit nema að það gagnist manni einn góðan veðurdag? Svo maður tali nú ekki um vondan veðurdag. Að þekkja mann og annan, það er málið.

Það fréttist að biðlistinn lengdist. Það fréttist að þarna fyrir utan væru konur – merkiskonur, sem vildu ólmar vera með en fengju ekki.

Við megum ekki vera of margar.

Og hún mundi þegar hún var í barnaskóla og stóð fyrir utan hópinn. Núna var hún inni í hópnum og það var hlýtt og notalegt að tilheyra.

Það voraði tvöþúsund og sjö.

———-

Stelpur, við skreppum í „löns“ í London. Við ætlum að kynna okkur útrásina. Gistum eina nótt. Ferðin er ódýr. Góðir útrásarvíkingar styrkja leiðangurinn sem verður elegant.

Þær ætla að kynna sér útrásina, sagði hún heima við kvöldverðarborðið. Ég hef nú ekkert að gera við það. Ég hef engann áhuga á þessari útrás. Hún hugsaði sig um og stappaði ýsuna. En ég hef aldrei komið til London. Það gæti nú verið nógu gaman.

Eiginmaðurinn leit brúnaþungur á spúsu sína.

Auðvitað ferðu. Þú þarft víst að kynna þér útrásina. Þú ert vitni. Við verðum að fá að vita hvað er að gerast í okkar nafni þarna í London. Lífið er ekki bara dans á rósum, elskuleg. Það er líka lærdómur.

Hún lyftist og efldist við hvatningarorðin.

Jú, það er rétt. Einhver þarf að fara og kanna þetta. Það þarf einhver að kynna sér hvernig nokkrir snúðar frá Íslandi geta sogað gamalt og gróið viðskiptasamfélag í Evrópu upp í gegnum nasirnar. Hvaðan koma peningarnir og hvert fara þeir? Hvað er að gerast í London?

Okkar værukæra úthverfakerling pakkaði í rauða hjólatösku og hélt á vit útrásarævintýra í Lundúnum ásamt áttatíu úrvalsdömum frá Íslandi.

Eiginmaðurinn og hugvitsmaðurinn kvaddi spúsu sína og kallaði á eftir henni:

Ef þú rekst á hann Gullmund í Grænuskógum (þarna er nafn sem er vísbending um að þetta hafi verið draumur) … ef þú rekst á Gullmund segðu honum þá endilega frá hugmyndunum okkar um yfirbyggða útivistarsvæðið í Esjunni. Það eru einmitt svona karlar sem gætu fjármagnað það.

Hún velti því fyrir sér hvernig í ósköpunum hún ætti að koma yfirbyggðu útivistarsvæði í orð við bláókunnugan auðmann ef svo ólíklega vildi til að hún rækist á hann í London.

Já, London. Hún er eins og yfirbyggt útivistarsvæði, tautaði hún tilgerðarlega með sjálfri sér og sá sig í anda með kampavínsglas á lofti leiða samtalið að Esjunni í skál við þennan Gullmund.

Þótt hún ætti að baki fjörutíu lendingar á Heathrow sem sumarfugl hjá Flugleiðum á diskótímanum hafði hún aldrei komið inn í Lundúnarborg – en heyrt og lesið því meira um stórbrotna borgarsögu heimsveldis.

Söngtextum var dreift um rútu sem þaut framhjá Big Ben, Trafalgar og Hyde Park. Det var brennivín í flasken, sungu dömur og áfram brunaði rútan. Hún saup hveljur. Hér höfðu Rómverjar ráðið ríkjum fyrir tvöþúsund árum og latnesk einkunnarorð gömlu borgarinnar voru: „Domine, dirige nos“ – Drottinn leiðbeindu oss. Hér var þessi borg sem fóstraði Kobba kviðristu og reis úr öskustó eftir heimsstyrjaldir. Hér höfðu Díana og Bítlarnir sprangað um torgin. Og hingað var hún komin.

Langferðabíllinn renndi upp að einu af rómuðustu hótelum borgarinnar.

Philip Stark hefur hannað allt hér inni, hvíslaði einhver á innsoginu þegar stormsveit íslenskra kvenna þyrlaðist inn í móttökusalinn.

Okkar kona var nægilega lífsreynd til að láta sem hún hefði lengi vitað allt um þennan Philip Stark – var á svipinn eins og hún þekkti hann og hefði jafnvel hitt hann.

Já Philip, það sést langar leiðir, sagði hún og skimar allt um kring.

Hljóðlistaverk í opinni lyftunni gaf frá sér ámátlega hvalatóna og regnskógar slógust til í vindi á risavöxnu kvikmyndalistaverki andspænis móttökunni.

Bíðið þar til þið sjáið herbergin. Hann er sérfræðingur í lýsingu, sögðu veraldarvanar vinkonur herra Starks.

Í herbergjum dönsuðu norðurljós á veggjum. Regnboginn renndi sér yfir spítalahvítar sængur. Naumhyggjan hreiðraði um sig í hjarta úthverfakerlingar sem settist á rúmbrík og dæsti.

Ja, hérna hér. Hvílíkt og annað eins. Þá er ég loks komin til London.

Flýta sér, stelpur, mæting í mótttöku eftir korter. Það er „löns“ með útrásarvíkingum á Hilton í Covent Garden.

Covent Garden? hugsaði hún. Konunglega óperuhúsið þar sem Caruso, Björling og Gigli þöndu raddböndin. Að hugsa sér og hingað er ég komin.

Fósturlandsins freyjur flögruðu inn í gyllta sali Hilton hótelsins í Covent Garden.

Okkar kona hélt einbeitingu. Hún heyrði orð spúsa síns óma í huganum.

Ég er vitni, muldraði hún. Og lífið er lærdómur.

Hún kom auga á Gullmund frá Grænuskógum í þvögunni og eitt augnablik reyndi hún að upphugsa hvernig heppilegast væri að koma yfirbyggðu útivistarsvæði í Esjunni að í yfirborðskenndu kurteisishjali hanastélsins.

Svipfallegur maður, hugsaði hún. Og svo talar hann dönsku eins og aðallinn í Amalienborg. Ég heyrði það í sjónvarpinu.

Glæsikona frá Rómarborg sveif til hennar, gamalt andlit úr skólum fortíðar.

Þú hér? Hvernig stendur á því? spurði daman undrandi. Hún skimaði yfir fullan sal af hláturmildum konum, kom auga á sjónvarpskonu í mannfjöldanum og svaraði spurningu sinni sjálf.

Já, það eru náttúrlega fjölmiðlar hér til að fjalla um viðburðinn.

Hún kinkaði kolli sátt og horfði alúðlega á lausapennann.

Nei, svaraði okkar kona. Ég er í félaginu.

Er það? hváði Rómardaman og gat ekki leynt undrun sinni.

Já, en þú? spurði kerling.

Nei, ég er gestur en ég er að sækja um inngöngu, sagði Rómardaman á innsoginu, skimaði eftir merkisfólki og hvarf fljótlega inn í mannfjöldann.

Okkar kona fann nafnspjaldið sitt við hringborð og settist. Hún glotti með sjálfri sér þegar hún sá sessunaut sinn, Gullmund, og varð hugsað til spúsa síns sem hafði sent hana með erindi fyrir Esjuna.

Þjónar liðu um salinn með hvíta hanska og báru fram skreyttan hádegisverð. Hávaxnar og spengilegar ljóskur sátu við hringborðið með úthverfakerlingunni. Á nafnspjöldum mátti sjá að þær bjuggu og unnu í fjármálahverfinu í London. Þær voru útrásarflugur á vettvangi og geisluðu af sjálfsöryggi og atorku.

Þegar þjónarnir báru fram réttina fann hún hve svöng hún var orðin og tók hraustlega til matar síns. Út undan sér tók hún eftir því að spengilegar ljóskurnar brögðuðu ekki á matnum, en verkuðu hann lítillega með hnífapörunum svona til þess að sýnast. Þegar guðdómleg súkkulaðimús kom á borðið og kella gerði henni góð skil mátti sjá spengilegu dömurnar hræra létt í músinni með skeið og leggja hana svo kæruleysislega til hliðar.

Gullmundur var alþýðlegur og heillandi við borðhaldið. Ein borðdama hélt honum á eintali svo lítið varð af umræðum um Esjuna.

Litla stund hleraði hún samtal Gullmundar og aðdáanda hans og velti fyrir sér hvernig hún gæti leitt talið að Esjunni. Einhvern veginn passaði fjallið hvergi inn í samtalið.

Svo upphófust ræðuhöldin miklu – lærdómurinn sem okkar kona var komin til að draga með sér heim.

Bankamálaráðherra fór í pontu og hélt lofræðu um íslenska efnahagsundrið, útrásina og hugvitsgjafirnar sem víkingar höfðu fært bresku viðskiptalífi. Háttsettar bankakonur héldu erindi um það hvernig undrið virkaði og Gullmundur fór í pontu ásamt öðrum útrásarvíkingi og skjallaði dömurnar og heillaði.

Kannski voru heitustu óskir spámanns frjálshyggjunnar að rætast einmitt þarna á þessari stundu – óskirnar um að Ísland yrði ríkasta land í heimi, ekki fimmta ríkasta heldur langríkasta.

Spámaðurinn sagði dæmigerða kapítalista vilja græða á daginn og grilla á kvöldin.

Ríkir grillarar, það erum við, hugsaði hún með sér.

Ræðumenn létu dæluna ganga um ískaldan sparnað fyrir engilsaxneska. Víkingar kenna meðferð sparifjár. Hér er allt að gerast.

Á þeirri stundu hefði rithöfundurinn viljað skrifa hjá sér, en lét það þó ekki eftir sér.

Torskiljanlegar lýsingar á viðskiptamáli af fjármagnsflæði í allar áttir virkuðu eins og jarðfræðilýsingar á gosi úr megineldstöð.

Inntakið var skýrt og sömu orðin komu fyrir aftur og aftur hjá ræðumönnum.

London sefur aldrei. Hún er miðstöðin sem allt flæðir í gegnum. Hér er hægt að græða milljarða á nóttunni. London sefur aldrei. Milljarðarnir flæða í gegnum stofnanir, magnast og verða til úr nánast engu. Milljarðarnir magnast við það eitt að fara í gegnum þessi fyrirtæki og hin og undir brýrnar og inn í gljúfrin og út á eyrarnar. Þetta er bara spurning um að kasta sér í flauminn og það kunna Íslendingar. Því Íslendingar eru áhættusæknir og sólgnir í tækifærin og London sefur aldrei og við erum víkingar.

Áhættusæknir og sólgnir í tækifærin, hugsaði vitnið og nú sótti að henni óþægindatilfinning. Í fyrsta sinn hafði hún áhyggjur af útrásinni, sem hafði sossum ekkert komið henni við fram að þessu. Hún hafði þungar áhyggjur. Áhættusæknir og sólgnir í tækifærin, eða tækifærissinnaðir áhættufíklar?

Að málsverði loknum stóð hún upp frá borðum. Hún stóð upp um leið og Gullmundur sessunautur hennar. Þau skullu saman, svo glumdi í hausum – þessum tveimur hausum sem hugsuðu svo ólíkt. Hún greip um enni sér og hann um höfuð sér.

Í sömu andrá varð henni hugsað til orða spúsa: Ef þú rekst á hann Gullmund …

Nú hafði hún sumsé rekist á Gullmund.

Ætti hún að segja: Já, gott að ég rakst á þig. Ég ætlaði einmitt … Esjan …þú veist.

Meiddirðu þig? spurði hann ringlaður.

Nei, ég er harðari af mér en svo, svaraði hún flissandi og skjögraði í burtu.

Úti undir vegg Hilton hótelsins dró hún djúpt andann. Hana sundlaði. Kannski var það af árekstrinum við útrásarvíkinginn. Kannski var það af þjakandi áhyggjunum af útrásinni.

Óþægindatilfinning læsti sig um hana alla. London sefur aldrei. Hér renna milljarðarnir fram og til baka og um að gera að grípa þá. En hvaðan koma þeir? hugsaði hún. Og hvað gera þeir fyrir Ísland? Eða jafnvel veröldina alla? Hvar er verðmætasköpunin? Hvar er verið að búa til eithhvað áþreifanlegt? Og hvert er hið raunverulega hugvit?

Fyrir hugskotssjónir runnu myndir frá ferðalögum námsáranna – myndir af bláhærðum ellilífeyrisþegum í spilavítunum í Las Vegas. Opineygir og stjarfir starandi á Black Jack renningana tuldruðu þeir: „Vegas never sleeps. You can become a millionaire morning, noon and night!“

Hún hringdi heim í spúsa sinn og sagði honum þarna fyrir utan Hilton hótelið í Covent Garden vorið tvöþúsund og sjö að hún hefði þungar áhyggjur af útrásinni. Þessi værukæra úthverfadama var áhyggjufull. Það er eitthvað skelfilegt í gangi hérna. Kannski er London eitt risastórt spilavíti fyrir víkinga sem þurfa útrás?

———-

Drífa sig, stelpur, út í KM tískuhús.

Röggsamir og elskulegir stjórnendur kvenfélagsins beindu kvennaflaumi út í verslunargötur Covent Garden. Tískuhöll íslenskra útrásarvíkinga hafði verið lokað um stundarsakir á háannatíma til að taka á móti íslenskum dömum í útrásarkynningu.

Lokuð búð, hanastél og fimmtíu prósenta afsláttur fyrir dömurnar í tískubúðinni og prufur og krem gefins.

Hlátrasköll og læti og flestar keyptu eitthvað. Vitnið keypti sér of litla skyrtu. Maður verður að kaupa eitthvað úr því að það er fimmtíu prósenta afsláttur í svona fínni búð, hugsaði hún og borgaði skyrtuna.

Hópur af öldruðum ofurskutlum lét þó ekki sjá sig í tuskuhöllinni, en stormaði yfir í enn fínni og dýrari búðir í sömu götu.

Áfram, stelpur, heim í kvöldklæðnað.

Tískumusterið var aftur opið sauðsvörtum, breskum almúga, en íslenskar dömur héldu heim á hótelið sem kennt var við meistara Filipus.

Kjólar og hælar, chiffon og silki, rauðar varir og lokkaflóð fyllti anddyri hótelsins þegar ilmandi dömur söfnuðust saman.

Allar þessar skemmtilegu konur runnu upp í rútur með sögur og söng á lofti undir mildri stjórn kvenfélagsleiðtoganna.

Sendiráð Íslands í Lundúnaborg var uppljómað. Sendiherrann tók á móti hlæjandi dömum og Ísland er höfðinglegt heim að sækja í útlöndum. Prúður og látlaus maður. Rautt og hvítt rann ofan í dísirnar og snittur voru maulaðar á meðan íslenskur námsmaður í sópransöng tók lagið við píanóundirleik.

En setan var ekki í boði.

Bless og takk fyrir okkur, íslenska þjóð, takk fyrir snittur og vín.

Blaðskellandi þyrluðust þokkadísir út í langferðabíl sem brunaði í ljósatrafi Lundúna að flúraðri nítjándu aldar byggingu í fornu frægðarhverfi. Tveir turnar risu upp í næturhimininn og stóðu vörð um heimsþekkt náttúrusögusafn Lundúnarborgar.

Er opið hér á kvöldin? hvíslaði kerling í undrun sinni.

Ekkert svar og hópurinn þusti upp breið þrep í átt til visku og vísinda. Beinagrind risaeðlu teygði sig eftir endilangri hvelfingu.

Þessa leið, þessa leið, mæltu huggulegir þjónar og vísuðu veginn.

Strengjakvartett var haganlega staðsettur í hljómgóðum sal og galdraði úr hljóðfærum sínum verk liðinni meistara.

Það myndaðist biðröð. Dulítil stífla sem ekki sá fyrir endann á. Röðin gekk þó hratt og fljótlega kom í ljós að hún lá til gestgjafanna. Röðin lá að húsráðendum í Náttúrusögusafni Lundúna þetta kvöld.

Smágerð og glæsileg forsetafrú ævintýraeyjunnar stóð við hlið spengilegrar útrásargreifynju.

Verið velkomnar hingað til okkar í kvöld. Gaman að sjá ykkur, mæltu þær lítillátar og brostu blítt og alþýðlega um leið og þær tókust í hendur við gesti sína.

Og áfram flögruðu dömur inn í gegnum þróunarsögu manns og náttúru.

Þessa leið og þessa leið.

Leiðin lá upp til steingervinganna. Innan um ómetanlega eðalsteina sötruðu íslenskar þokkadísir freyðandi vín og blönduðu geði í gleði.

Kvöldið leið eins og draumur útrásarvitnis. Í draumi svifu dömur um sali, gæddu sér á veisluföngum undir risavaxinni eftirlíkingu af sjálfri móður jörð – inngangi að sýningarsölum jarðar. Ungur og fallegur, íslenskur tenór dáleiddi dömurnar með söng. Umboðsmaðurinn beið í tjöldunum.

Barnungur og ótaminn útrásarvíkingur steig í pontu og bað dömur að lyfta glasi fyrir erfðarfræðilegum yfirburðum landans. Skál fyrir íslenskum genum í útrás, þau lengi lifi!

Okkar konu svelgdist á dýru hvítvíninu. Hæl, tautaði hún og skellti ósjálfrátt saman hælum undir borði.

Kvöldið flaug og gyðjur tóku lagið undir stjörnunum. Skífur voru þeyttar undir plánetu jörð á náttúrusögusafni Lundúnaborgar þessa nótt. Íslenskar valkyrjur dönsuðu við söng Abbasveitarinnar fram á nótt.

„Dancing queen, take a chance on me.“

Trúnó á stóra baðinu í safnkjallara. Áhyggjutárin féllu ofan í hvítvínsglas.

Veistu hvað það er mikið mál að fylgjast með öllum þessum peningum?

Nei, en ég get ímyndað mér að það sér hunderfitt, var svarað skilningsríkum rómi.

Bara vextirnir eru fáránlega miklir á mánuði, andvarpaði þjökuð drottning fjárfestinga.

Kominn tími til að halda heim á leið. Út var skjögrað og framhjá risaeðlunni í hvelfingunni.

Ég gæti nú brotið bein úr skottinu á henni. Það væri nógu gaman að eiga úr henni minningarbrot fyrir krakkana, hugsaði kerling eitt augnablik, en náði jafnskjótt áttum á ný.

Þarna voru þessir yndislegu leigubílar sem minntu á gamla tíma, eitthvað sígilt og virðingu fyrir hefðum. Fjörutíu bústnir bílar sem kölluðust á við stríðsárin sátu þarna í langri röð utan við Náttúrusögusafn Lundúna og biðu íslenskra glæsikvenna.

Þetta vantar okkur heima, hugsaði frúin. Virðingu fyrir því sem við áttum og meðvitund til að halda í hefðir.

Bíllinn brunaði eftir strætum Lundúna og staðnæmdist utan við hótelparadís herra Starks.

How much? spurðu dömurnar og rótuðu í veskjum.

Oh, nothing, svaraði bílstjórinn og brosti í baksýnisspegilinn. It is the courtesy of Landsbankinn.

Enn varð frúin sér til skammar fyrir sveitamennsku.

Are all the taxis in London the courtesy of Landsbankinn tonight? spurði hún, fávís konan.

Oh, no, of course not, svaraði bílstjórinn alúðlega. Only the forty standing outside the Natural history museum.

Inn var skrönglast og framhjá regnskóginum sem kastaðist til í hitabeltisstormi á vegg. Örlítill nætursopi á barnum fyrir svefninn. Útrásarvíkingar stöldruðu þar stutt við ásamt eiginkonum en svifu svo með sjávarnið lyftunnar og nokkrum gestum til næturteitis í forsetasvítu hæstu hæða.

Og svo var liðið inn í draumalandið í brakandi líni með íslensk norðurljós í boði herra Starks dansandi á snjóhvítum veggjum herbergisins.

———-

Drífa sig, rútan fer út á völl eftir hálftíma!

Tvær kerlingar ruku upp með andfælum.

Nú skyldi yfirgefa paradís Filipusar hönnuðar og kasta sér inn í hrollkaldan veruleika íslenska vorsins eftir sólarhrings draumfarir.

Yfirhannaðar regnhlífar, bolir með hnyttnum áletrunum, sjampó í flottum brúsa, baðsloppur merktur Filipusi.

Jiii, megum við svo eiga þetta allt?

Fíneríi troðið ofan í töskuna rauðu þar til hún var að springa af gleði.

Út, út og norðurljósin kvödd. En viti menn. Úti við dyr var verðlisti. Sloppar, regnhlífar, bolir og brúsar í Evrum.

Til baka sneru kellur, tóku fínheit upp úr töskum og skiluðu í hillurnar.

Filipus getur átt sína sloppa sjálfur ef hann gefur þá ekki.

Fallegar konur flögruðu upp í rútur með hlæjandi bergmál útrásarinnar á eftir sér.

Risafugl frá íslensku loftfélagi flaug á vængjum vonarinnar heim á ævintýraeyjuna.

Þingkonu bauðst far með einkaþotu víkinga til að sleppa við Suðurnesin. Staðfastur afþakkaði fulltrúi fólksins kurteislega og lagði á sig lendingu við Keflavík ásamt glaðbeittum kvenfélagskonum.

Ævintýrið var úti, en í fjármálafeni Lundúnaborgar sat bröndóttur fjósaköttur í mýri með vindil í munnviki og spilaði fjórhent á píanó með Eltoni John.

Senn var draumur fáránleikans á enda.