Árni Páll: Farðu í réttan gír

Samtöl stjórnmálamanna geta oft verið furðuleg. Við urðum vitni að einu slíku í Kastljósi í gærkvöldi, þegar formenn Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar „tókust á“ um matarskattinn. Undanfarna daga hafa menn verið að leika sér með meðaltalsútreikninga á verði máltíða og fengið út lágar tölur. Árni Páll nuddaði Bjarna upp úr þessu, en umfram það hafði hann lítið annað fram að færa annað en að lækka matarverð með því að leyfa tollfrjálsan innflutning matvæla.

Tollfrjáls innflutningur er vissulega mörgu Samfylkingarfólki mikið hjartans mál, en kemur hlutfallstölu virðisaukaskatts ekkert við. Úr meðaltalsverði einstakra máltíða er auðvelt að búa til sæmilegustu brandara, en slíkar reikningskúnstir þjóna ekki raunhæfum tilgangi.

Hitt er svo allt annað mál að sú tala, sem Bjarni miðaði við í glærukynningu sinni, sem mánaðarlegan matarkostnað fjögurra manna fjölskyldu er líklega talsvert of lág og það viðurkenndi hann raunar sjálfur í þættinum. Árni Páll hefði kannski mátt nýta sér það betur.

En hvorugt þessara atriða skiptir neinu meginmáli í sambandi við matarskattinn.

Meginmálið er að fyrirhugaðar mótvægisaðgerðir eru mjög fjarri því að duga til.

Einn kostur við hærri matarskatt

Það er reyndar ekki endilega víst að það sé út af fyrir sig alslæmt að hækka neðra VSK-þrepið og þar með matarskattinn. Gleymum því t.d. ekki að hinir tekjuhærri greiða miklu fleiri krónur í matarskatt, þar eð þeir kaupa dýrari mat og verja meiri peningum í matvæli. Í krónum talið aukast tekjur ríkisins og þeir sem hafa efni á að gera vel við sig í mat, borga meiripartinn af þessari skattahækkun. Það líkar mér ágætlega.

En það sem skiptir meginmáli í samhenginu, er að tekjulægsta fólkið þurfi ekki að verja stærri hluta ráðstöfunartekna sinn í mat eftir breytinguna.

Eigum við að orða þetta aðeins skýrar: Ef þú hefur 100 þúsund til ráðstöfunar á mánuði og maturinn kostar 50 þúsund fyrir breytingu, en hækkar í 52.500 við breytinguna, þurfa ráðstöfunartekjur þínar að hækka í 105 þúsund til að hlutfallið sé óbreytt.

(Þó mætti segja að 102.500 dygðu ef ekkert annað breyttist og verðbólga væri núll.)

Mótvægið heldur ekki vatni

Mótvægisaðgerðirnar eiga að felast í hækkun barnabóta, lækkun efra VSK-þrepsins og afnámi vörugjalda. Gott og vel. Lítum aðeins á þetta. Og gleymum ekki að við erum að hugsa um það fólk sem hefur lægstar ráðstöfunartekjur.

Barnabætur gagnast vissulega þeim sem eiga börn undir 18 ára aldri. En engum öðrum. Eða er hér kannski fullt af áttræðum, einstæðum mæðrum með tvö börn, annað 9 ára í grunnskóla og hitt 18 mánaða í leikskóla?

Lækkun efra VSK-þrepsins gagnast að meðaltali ljómandi vel, en í veruleikanum líður þeim sem stendur með annan fótinn í frystikistunni og hinn á heitri eldavélarhellu „að meðaltali ágætlega“. Kannski líður honum skár, ef við snúum eldavélartakkanum úr 6 niður í 5.

Afnám vörugjalda er að mörgu leyti ljómandi góð hugmynd, en ég efast um að afnám sykurskattsins gagnist kunningja mínum, sem er öryrki og greindist með sykursýki fyrir nokkrum árum.

Eðlilega lausnin

Það er hins vegar til einföld og eðlileg mótvægisaðgerð til að tryggja öllu lágtekjufólki fullar bætur fyrir hækkaðan matarskatt. Það þarf ekki annað en að hækka skattleysismörkin (persónuafsláttinn). Og hversu mikið persónuafslátturinn þarf að hækka til að sama hlutfall ráðstöfunartekna dugi fyrir mat, er ekkert mjög flókið reikningsdæmi.

Ég hef þessa visku frá nafna mínum, Jóni Steinssyni hagfræðingi, sem skrifaði grein í Kjarnann 18. september og sendi Alþingi álit (sem finna má hér) um þetta skrýtna frumvarp. Nú velti ég því fyrir mér hversu mikið lesinn Jón Steinsson sé meðal þingmanna, en svo mikið er víst að ég hika ekki með að mæla með honum við þingmenn Samfylkingarinnar. Ég er búinn að fylgjast með skrifum hans í þónokkur ár.

Svo augljóslega sem hagfræðingurinn, nafni minn, hefur rétt fyrir sér, verð ég samt að slá einn varnagla. Verði persónuafslátturinn hækkaður, eiga stjórnmálamennirnir okkar því miður alltaf þann kost að lækka hann aftur.

En hvað sem því líður, þætti mér vænna um að sjá mitt fólk á Alþingi taka til handargagns þau atriði þessa máls, sem raunverulega skipta máli. Aðalatriðin. Hætta að þusa um ómerkilegar reikningskúnstir og koma sér í réttan gír. Leggja fram einfalda alvörulausn, þegar svo óvenjulega háttar til að hún liggur fyrir – í áliti, sem m.a.s. er bæði búið að senda til þingsins og birta opinberlega.