Af hverju fáum við ekki hlut af hagræðingunni?

Núverandi stjórnarþingmenn og fylgismenn þeirra nota mjög oft í sínum málflutning setningar sem eru reistar á þeirri fullyrðingu að allir eigi að hafa frelsi til athafna og það eigi að ráða för stjórnvalda. Þetta hljómar ákaflega vel, en hvernig væri samfélag okkar ef þessi sýn hefði ráðið för?

 

Væri staða kvenna eins og hún er ef meirihlutinn hefði ávalt ráðið för? Það voru margir sem héldu því fram að staða kvenna myndi skerðast ef för þeirra út á vinnumarkaðinn yrði gerð greið. Þeim skattpeningum sem varið væri í byggingu leikskóla og rekstur þeirra væri illa varið. Það var lengi hlutverk stórfjölskyldunnar að sjá um elstu meðlimi fjölskyldunnar það skerti för margra, þá sérstaklega kvenna, út á vinnumarkaðinn, en í dag er rekstur þjónustuíbúða hér á landi í miklum vanda og lítið gert til þess að leysa þá hnúta sem upp hafa komið.

 

Norðurlöndin hafa náð lengst þjóða í því að skapa öllum tækifæri til þess að fara út á vinnumarkaðinn. Það hefur verið gert með ákvörðunum um að verja tilteknum hluta skatttekna til þess að gera það mögulegt.

 

Leikskólar, barnaskólar með viðveru fram yfir venjulegan vinnutíma, sérhæfðar íbúðir fyrir aldraða með margskonar þjónustu og þannig mætti lengi telja. Það hefur oft verið gert með því að grípa fram fyrir frelsi meirihlutans og stefnan mörkkuð af framsýnum leiðtogum.

 

En nú er verið að höggva í þessar grunnstoðir í samfélaginu. Það á að hagræða og lækka skatta. Þá spyr maður: „Hvar er hlutur heimilanna í þessari hagræðingu?“ Í könnunum sem gerðar hafa verið kemur fram veruleg útgjaldaukning einstaklinga og þá um leið heimilanna vegna félagslegra þjónustu.

 

Þar má t.d. benda á kannanir sem Rúnar Vilhjálmsson prófessor í heilsufélagsfræði hefur staðið að. Þessi i útgjöld heimilanna námu 1% af vergri landsframleiðslu árið 1987 en hafa aukist verulega og voru kominn 1.7% árið 2004 og hafa aukist töluvert síðan. Ef marka má ummæli núverandi ráðherra, og svo maður tali nú ekki um forsvarsmenn fjárlaganefndar, virðist eiga að ganga enn lengra á þessari braut.

 

Þó við séum með félagslegt heilbrigðiskerfi til að jafna út kostnaðinn hefur ekki tekist að jafna kostnaðarbyrðar milli þjóðfélagshópa. Það hallar á hópa sem síst skyldi eins og barnafjölskyldur, öryrkja og aldraða og þá sem lægstar tekjur hafa. Hér má helst nefna þá sem ekki hafa vinnu og lágtekjufólk sem hefur misst maka.

 

Til þess að styrkja félagslega heilbrigðiskerfið þarf að efla almannatryggingarkerfið með það fyrir augum að lækka lyfjakostnað og komugjöld sjúklinga. Einnig þarf að styrkja heimilislæknakerfið og heilsugæslustöðvarnar. Efla nýtingu afsláttarkorta og lyfjaskýrteina og auka nálægð þjónustunnar.

 

Daggjöld hafa verið hækkuð. Stjórnvöld hafi ekki staðið að uppbyggingu hjúkrunarheimila í samræmi við fjölgun aldraðra, deildum hafi verið lokað á spítölum vegna hagræðingar og þannig mætti lengi telja. Umönnun sjúkra og aldraðra minnkar ekki þó stjórnvöld standi fyrir umfangsmikilli hagræðingu til þess að spara útgjöld ríkisins. Þau hafa í reynd staðið fyrir stórfelldum flutning á þessum kostnaði yfir á heimilin. Fólk þarf að taka sér frí frá vinnu eða jafnvel hætta þátttöku í atvinnulífinu til þess að hlúa að sjúkum og/eða öldruðum ættingjum.

 

Hvers vegna eiga einunigs ríkisjóður, tekjuhæstu fyrirtækin og einstaklingarnir að njóta allrar hagræðingarinnar? Heimilin eiga ekki minni rétt á að fá til sín sinn hlut af þessari hagræðingu, það er ekki réttlátt að hún renni óskipt í ríkissjóð og í skattalækkanir hjá hinum tekjuhæstu.

 

Í haust verða allir kjarasamningar lausir. Heimilin eiga rétt á að sækja kaupmáttartap í ríkissjóð vegna minnkandi umönnunar og auknum útgjöldum vegna nauðsynlegrar þjónustu við heimilin.Við erum með félagslegt heilbrigðiskerfi, þessi þróun samræmist ekki réttlætiskennd okkar og stangast reyndar einnig á við lög um heilbrigðisþjónustu, sem segja að óheimilt sé að mismuna þjóðfélagsþegnum.