Páll Skúlason Pælingar III

Ég er að lesa nýútkomna bók Páll Skúlasonar fyrrv. háskolarektors. Bækur Páls eru að mínu mati einfaldlega skyldulesning allra hugsandi íslendinga. Ætla ekki að skrifa ritdóm um bókin.  Það dugar að birta nokkrar leiðbeiningar Páls til okkar allra.

 

Stjórnmál snúast um hið opinbera. Hið opinbera er það sem blasir við öllum og við öll eigum hlutdeild í sem stjórnmálaverur. Það er tæki okkar. Verkfæri samfélagsins til að taka ákvarðanir í sameiginlegum málum sínum og leiða mál er varða hag almennings til lykta. Öll umræða um stjórnahætti og stjórnskipun snýst um það hvernig þessu tæki er beitt, hvernig það þjónar best hlutverki sínu.

 

Hlutverk hins opinbera liggur í sjálfu sér ljóst fyrir : það er að gera samfélaginu – almenningi, borgurunum – kleift að standa sem sjálfstæð heild sem tekst á við eigin vanda hver sem hann er. Hið opinbera er til þess að tryggja þann þroska þegna sinna sem er. Forsenda þess að hann nái tökum á eigin lífi, standa saman í lífsbaráttunni og geri sér ljósa grein fyrir sameiginlegum hagsmunum sínum.

 

Helsti vandi okkar er almennur skilningsskortur á hinu opinbera, hlutverki þess og verkefnum, og þar með almennt virðingarleysi meðal almennings og stjórnvalda fyrir lögum og rétti, en lög eru burðarstólpar hins opinbera. Ef benda skal á sökudólg er nærtækast að nefna þá stétt manna sem hefur verið langáhrifamest í íslenskum stjórnmálum á þessari öld og er enn : stétt lögfræðinga.

 

Sú stétt hefur vísvitandi og í sérhagsmunaskyni hafna því skipulega að viðurkenna að lög og réttur eigi sér rætur í almennu siðferði borgaranna. Þess í stað hefur hún troðið þeim skilning á lögum inn í heim stjórnmálanna að Þau séu verkfæri eða tæki sem valdhafar hverju sinni hafa í höndum sér og mega nota nánast eins þeim sýnist – ekki síst með setningu fjárlaga sem eru öðrum lögum æðri.

 

Dæmi um skort okkar á sjálfsvirðingu er sú staðreynd að flokkar stjórnmálamanna og lögfræðinga hafa skipulega komið í veg fyrir að stjórnarskrá lýðveldisins væri raunverulega rædd og skoðuð ofan í kjölinn af þeim sem eiga að setja okkur lög. Við þessar aðstæður kann að virðast fánýtt að ræða stjórnarhætti og stjórnarskrá, enda hafa allar tilraunir til þess síðustu 20 til 40 árin runnið út í sandinn.

 

Fjölmiðalfólk hefur aldrei sýnt þessum málum raunverulegan áhuga. Lágkúra margra íslenskra fréttamanna er oft slík að það stendur heilbrigðri skynsemi fyrir þrifum; þeir stökkva fram gjammandi þegar einstaklingur mistígur sig í spilltu hagkerfi, en virðast ekki skeyta hið minnsta um þá staðreynd að kerfið sjálft er spillt. Kannski spillingin sé mest hjá þeim sem eiga að sporna gegn spillingunni í kerfinu?

 

Hvað er spilling í stjórnmálum? Spillingin er fólgin í því að misbeita hinu opinbera, nýta sér það í annarlegum tilgangi, leyfa því ekki lengur að þjóna almannahag. Þar sem hið opinbera er sjálft hið siðferðilega í samfélaginu, það sem tengir fólk saman og tryggir sameiginlegan hag, er spilling hins opinbera ógnun við samfélagið.

Páll Skúlason Pælingar III bls. 23- 25