Aðför að náttúrunni

Ósnotin víðerni og önnur náttúruleg svæði eru mikilvæg auðlind sem skapað mikinn fjölda starfa og eru í dag orðin ein helsta tekjulind okkar ásamt því að vera þýðingarmikill þáttur í gjaldeyrisöflun þjóðarinnar. Varðveisla ósnortinna víðerna eru þannig í dag orðin ein helsta grunnstoð íslensks samfélags. Í samtölum við ferðamenn sem hingað hafa komið er áberandi aðdráttarafl hálendisins sem felst í ósnortnum víðernum ásamt mikilli fegurð og fjölbreytileika íslenskrar náttúru.

 

Ferðamennirnir sem koma til Íslands eru frá þéttbýlissvæðum og þeir eru fyrst og fremst að sækjast eftir að komast í ósnortna náttúru. Kyrrð, fámenni og öræfastemning er mikilvægur hluti af aðdráttaraflinu sem Ísland hefur í hugum ferðamanna. Frumstæð uppbygging og einfaldleikinn. Það er krefjandi að ferðast um hálendið. Í þeim ferðum upplifir fólk margskonar afþreyingu eins og gönguferðir, jeppaferðir, fjallahjól, hestaferðir og margt fleira. Þessar staðreyndir hafa á skömmum tíma kollvarpað öllum eldri hugmyndum um frekari orkunýtingu á hálendinu.

 

Vinna að gerð Rammaáætlunar hófst árið 1993. Leitað var til norskrar fyrirmyndar þar frændum okkar hafði tekist að setja niður langvinnar og illvígar deilur í norsku samfélagi um náttúruvernd. Helsta forsenda Rammaáætlunar var að koma í veg fyrir að tækifærissinnaðir stjórnmálamenn gætu sett þjóðina á hliðina í deilum um náttúruvernd. Færa umræðuna frá hugmyndum um einstakar virkjanir yfir í heildstæða umræðu með meginmarkmiðum og stefnumótun við verndun. Lög um verndar- og orkunýtingaráætlun eru grunnurinn að áætluninni.

 

Lögin gera ráð fyrir að unnt sé að endurmeta virkjunarhugmyndir úr fyrri áföngum til að bregðast við nýjum aðstæðum eða nýrri tækni að því gefnu að ekki sé búið friða umrætt svæði. Öll vinna við ákvarðanatöku Rammaáætlunar var sett í faghópa og reynt að koma sem mest í veg fyrir að stjórnmálamenn væru að fikta í niðurstöðum faghópanna.

 

Fyrsti verkefnahópur rammaáætlunar var skipaður árið 1999. Undirritaður var í einum faghópanna fyrir hönd útivistarfólks. Vinna hópanna snérist mikið um nýtingu orkunnar. Svæði voru flokkuð og þar réði miklu að ekki væri farið inn á ósnortin svæði. Ástæða er að halda því til haga að kröfur um náttúruvernd hafa frá þessum tíma vaxið og breyst umtalsvert, eins og getið er hér ofar.

 

Sigurður Ingi Jóhannsson, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra sá um umhverfismál núverandi ríkisstjórnar um þar til Sigrún Magnúsdóttir tók við þeim málaflokk. Sigurður Ingi virtist í upphafi hafa þær hugmyndir að leggja umhverfisráðuneytið niður því það stæði í vegi fyrir áætlanir hans um virkjanir. Hann fyrirskipaði endurskoðun á Rammaáætlun með það að markmiði að færa sem flesta virkjanakosti í nýtingarflokk.

 

Þegar Sigurður Ingi var í stjórnarandstöðu taldi hann hins vegar að öll afskipti ráðherra af málum Rammaáætlunar væri rof á þeirri þá sátt sem hann taldi að sett hefðu verið sér þegar lög um Rammaáætlun voru sett. En hann var vart sestur í ráðherrastólinn þegar hann kynnti virkjaáform þar sem hann hafði algjörlega skipt um skoðun og vildi helst losna við Umhverfisstofnun þá helst að því virtist vegna friðlýsingar Þjórsárvera.

 

Ef ríkisstjórninni tekst ætlunarverk sitt um að skerða Þjórsárverin ásamt hugmyndum um háspennulínu yfir Sprengisand og uppbyggðum þjóðvegi, svo maður tali nú ekki um áætlanir um Skrokkölduvirkjun, Hágönguvirkjanir 1 og 2 og Hagavatnsvirkjun ásamt háspennulínum frá þessum virkjunum mun það gjörbreyta ásýnd hálendisins. Þessar hugmyndir stjórnmálamanna eru bein aðför að náttúruvernd, ferðamennsku og mikilvægri tekjuöflun þjóðarinnar.

 

Ákvörðun atvinnuveganefndar Alþingis um að færa virkjanir úr biðflokki í nýtingaflokk er klár aðför að Rammaáætlun og hér er enn eina ferðina verið að stofna til illvígra deilna í íslensku samfélagi. Rammaáætlun átti að skapa sátt um nýtingu auðlinda í náttúru Íslands en íslenskir stjórnmálamenn hafa hins vegar ætíð átt erfitt með að fylgja settum leikreglum og þeir hafa tamið sér það vinnulag að sigla umræðunni í far upphrópanna og illvígra deilna.