„Ég tek þá bara leigubíl“ – Reynslusögur af almenningssamgöngum

Karl Th. Birgisson skrifar

Fyrir skömmu sá ég fram á að þurfa að nota strætó nokkrum sinnum næsta mánuðinn. Það fannst mér spennandi nýjung eftir langt hlé. Þangað til.

Og gengur nú á með reynslusögum.

„Strætókort,“ hugsaði ég í upphafi og hugðist kaupa slíkt. Stakt fargjald er 460 krónur, svo að kortið hlyti að vera til muna hagstæðara.

12.300 krónur stóð þar fyrir mánaðarkort, þegar ég rannsakaði málið. Í huganum reiknaði ég það sem næstum 27 fargjöld. En ég ætlaði ekkert að fara 27 sinnum með strætó næsta mánuðinn. Bara nokkrum sinnum, í mesta lagi tíu til fimmtán.

Þar með var mánaðarkortið strikað út.

Núnú. Hvernig borgar maður þá í strætó?

Þar er ekki tekið við greiðslu með korti. Ég man reyndar ekki eftir öðru þjónustufyrirtæki á landinu sem tekur ekki við kortagreiðslu. Sé það til byrjar nafn þess alveg áreiðanlega ekki á „þjónustu-“.

Hvað veldur? Hvað er svona flókið? Ég heyri röksemdir um tafir við greiðslu, en nýrri kort eru snerti- og pinnlaus. Er það eitthvað? Mætti byrja þar? Ha, Strætó?

En olræt. Strætó vill vera í reiðufé og nótulaust, eins og hver annar svartamarkaðsbraskari.

Þjónustan nær samt ekki einu sinni þangað. Bílstjórarnir mega ekki gefa til baka. Réttu þeim fimmhundruðkónaseðil fyrir 460 króna fargjaldi, og þá hverfur afgangurinn. Það er drjúgt hlutfall af fjárhæðinni.

Áttu bara þúsundkrónaseðil? Töff sjitt. Enginn afgangur heldur og ríflega tvöfalt verð.

Ég sagði eitthvað um reynslusögur. Hér eru tvær.

Að morgni dags þurfti ég að komast úr miðbæ Reykjavíkur í annan bæjarhluta. Í heimsku minni hafði ég ekki haft rænu á að sanka að mér klinki fyrir strætó.

Þá fer maður vitaskuld í næsta hraðbanka.

Ég prófaði að taka út þúsundkall, í veikri von um að fá tvo fimmhundruðkalla.

Hraðbankinn hló að mér.

Ég prófaði tvöþúsundkall. Hraðbankinn skríkti af undarlegri perversku. Hann þekkti ekki svona fjárhæðir.

Þrjú þúsund? „Hættu þessari vitleysu,“ sagði hraðbankinn – efnislega. En bauðst samt til að rukka mig ríflega fyrir að taka yfirleitt út reiðufé.

Svo að ég tók út fimmþúsundkall og fékk þennan fína seðil. Fimmþúsundkall.

Eftir stóð spurningin: Hvernig borgar maður í strætó með fimmþúsundkalli í reiðufé? Bílstjórinn má ekki gefa til baka og tekur heldur ekki kort. Þetta gæti orðið dýrt ferðalag innanbæjar.

Hugsa í lausnum, sagði ég við sjálfan mig. Skiptum þessum seðli einhvern veginn.

Ég var of snemma á ferð til þess að Bónus væri opinn. Þar hefði mátt kaupa tyggjó.

Í staðinn bauðst mér að kaupa sódavatnsflösku í 10-11 á fjögur hundruð krónur. Hvort tveggja var nú, að mig langaði ekki í sódavatn og enn síður langaði mig að láta ræna mig svona í albjörtu.

Hlemmur, hugsaði ég þá. Er ekki Hlemmur lausn allra strætóferðalanga fyrr og síðar?

Á Hlemmi var nóg af mat, en ekki búið að opna sölu á neinu strætótengdu, en ég sá á skilti að þar var hægt að kaupa tuttugu farmiða í senn. Þegar opið var.

Stutta útgáfan af endinum er sú, að ég tók leigubíl. Hann kostaði fimmfalt fargjald með strætó. Það þótti mér vel sloppið.

Ég passaði samt að nota fimmþúsundkallinn, til að eiga reiðufé handa strætó næst.

Einhverjum dögum seinna þurfti ég aftur að komast á milli bæjarhluta. Átti ennþá þúsundkallana frá fyrra ferðalagi. Enn var Bónus ekki opinn, en það var bakaríið Sandholt á Laugavegi.

Þar gat ég keypt uppáhelling í pappamáli með mjólk að eigin vali fyrir 540 krónur – vel rúmlega fjórar evrur síðast þegar ég reiknaði.

Ég hefði náttúrlega kosið cappuccino eða eitthvað ennú fínna, en það hefði alveg rústað strætófarskipulaginu, þar sem ekki er tekið við kortum og ekki gefið til baka.

Mig vantaði bara klink í strætó, borgaði með þúsundkalli og hef aldrei drukkið jafnvont kaffi með jafnvondum hugsunum til nokkurs þjónustufyrirtækis. Ef við köllum það það.

Viljiði þriðju söguna?

Hún var að síðla kvölds. Ég þóttist hafa skrifað eitthvað óskaplega gáfulegt og hafði kortlagt strætóferðir alveg í þaula þegar verkinu lyki.

Við Bíó Paradís á Hverfisgötu leið og beið. Enginn kom vagninn. Fyrr en fimm mínútum of seint. Þegar við komum loks að strætóferðalangaparadísinni Hlemmi var tengivagninn minn náttúrlega farinn. Þremur mínútum fyrr.

Ég spurði vagnstjórann um skipulagið. „Þetta er síðasta ferðin mín,“ sagði hann og að nú væru allir á leið heim að sofa. Skiljanlega.

Já, fyrst þið spyrjið, þá tók ég leigubíl heim – um annað var ekki að tefla. Hann kostaði áttfalt fargjald með strætó og hefði kostað meira ef bílstjórinn hefði ekki verið gamall vinur, stjörnuljósmyndari hjá glanstímaritum hér áður fyrr. Hann slökkti á gjaldmælinum og við gáfum okkur góða stund til að tala saman. Það er almennt of lítið tekið af því.

———-

Það sem segir hér að ofan virðist flest vera um mig, en það er röng túlkun. Það er um Strætó.

Í einhverri skólabók í viðskiptafræði stendur þetta: Því auðveldara sem þú gerir fólki að greiða fyrir þjónustu, því líklegra er að það gerist viðskiptavinir.

Stjórnendur Strætó hafa skrópað í tíma þegar farið var yfir þennan kafla. Allt viðskiptamódelið, kortin og appið, byggist á þeim sem nota strætó mikið og reiknar alls ekki með þeim, sem þurfa að nota hann endrum og sinnum.

Það er út af fyrir sig fínt að hvetja til stórnotkunar á strætó (þótt afslátturinn sé að vísu hlægilega lágur, en látum það slæda). Bara gott og bezt væri að sem flestir væru stórnotendur.

En sú er ekki raunin, og Strætó gerir ekki minnstu tilraun til að koma til móts við þá sem þurfa ekki 20 miða kort. Enga.

Sem leiðir mig að síðustu athugasemdinni í þessum rannsóknum mínum sem stopull notandi strætisvagna: Í þessum ríflega tíu ferðum mínum sá ég ekki einn erlendan ferðamann í strætó. Engan.

Strætó lætur semsagt líka eins og nokkur hundruð þúsund ferðamenn árlega séu ekki til. Þeir þurfa ekki tuttugu miða kort.

Þarna er eitthvað mikið skrýtið og rangt hugsað.

Á þessu er að vísu til ein lausn: Gerum strætó ókeypis, spörum okkur alls kyns vesen og umstang í útgáfu og sölu korta, þróun á appi og prentun á miðum.

Horfum svo á strætisvagnana fyllast af ánægðum notendum og mengunina minnka eftir því.

En það er mjög líklega of róttæk hugsun fyrir faglegu tæknikratana í sveitarstjórnunum.